Περικυκλωμένος από Αμερικανούς και Ρώσους τις τελευταίες μέρες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο ίδιος ο Χίτλερ ήταν πεπεισμένος ότι είχε δύο στρατούς έτοιμους να εξαπολύσουν αντεπίθεση και να κερδίσει έτσι τον πόλεμο. Έχοντας χάσει ολόκληρο τον Ειρηνικό, το Αυτοκρατορικό Υπουργικό Συμβούλιο της Ιαπωνίας πίστευε ότι κανένας εχθρός δεν μπορούσε να πατήσει το πόδι του στην ιερή γη της χώρας. Όταν η αλήθεια είναι αδιανόητη, η ανθρώπινη ψυχολογία βρίσκει μια εναλλακτική
πραγματικότητα με την οποία πορεύεται.
Αυτό περιγράφει την παγκόσμια κατάσταση σήμερα. Το σύνολο του πλανήτη φαίνεται να βρίσκεται σε άρνηση για το τι πρόκειται να συμβεί στην ευρωζώνη. Οι ειδικοί περιμένουν τη Γερμανία να κάνει μαγικά και να πλημμυρίσει την ήπειρο με ευρωομόλογα, ή ότι ο Mario Draghi, θα φέρει τα πάνω κάτω στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και θα αγοράσει τα ομόλογα κάθε κατεστραμμένης χώρας.
Και τα δύο θα μπορούσαν να συμβούν, αλλά είναι εξαιρετικά απίθανα. Η Γερμανία δεν μπορεί να εγγυηθεί το χρέος της ευρωζώνης, χωρίς τον έλεγχο της, τον οποίο κανείς δεν της έχει προσφέρει, και η Βόρεια Ευρώπη δεν θα επιτρέψει στο 'Club Med' να καπηλευτεί την ΕΚΤ και να την μετατρέψει σε φιλανθρωπική οργάνωση. Δεν είναι μόνο θέμα πολιτικής - όπως οι Γερμανοί επισημαίνουν είναι θέμα δικαίου.
Η Ευρώπη έχει ένα σχέδιο Α, σύμφωνα με το οποίο κάθε χώρα θα μεταρρυθμίσει την οικονομία της, θα αναλάβει την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της, και την ισοσκέλιση του προϋπολογισμού του. Αλλά το σχέδιο Α δεν λειτουργεί: οι συμμετέχοντες, κυρίως η Γαλλία, το απορρίπτουν, και υπάρχει μια αναδυόμενη συναίνεση στη Νότια Ευρώπη ότι η λιτότητα δεν είναι η λύση.
Δεν υπάρχει καλά μελετημένο σχέδιο για την ομαλή έξοδο χωρών από την ευρωζώνη όμως. Δεν υπάρχουν εγγυήσεις, δεν υπάρχουν σχέδια, δεν υπάρχει οδικός χάρτης - τίποτα. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ, όπως και το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, δεν προβλέπουν ένα μηχανισμό εξόδου. Έτσι, αντί του ρεαλισμού και του σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης, θα έχουμε την άρνηση και τις 'χαρούμενες' σκέψεις όλων. Αλλά, μόνο και μόνο επειδή κάτι είναι αδιανόητο δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να συμβεί.
Στην πραγματικότητα, συμβαίνει ήδη. Στην Ελλάδα τελειώνουν τα χρήματα γρήγορα. Οι πολίτες αποσύρουν τις καταθέσεις τους και έχουν σταματήσει να πληρώνουν τους φόρους τους και τους λογαριασμούς κοινής ωφελείας. Ακόμη και αν η χώρα μπορεί να επιβιώσει μέχρι τις εκλογές της 17ης Ιουνίου, την άτακτη έξοδο από την ευρωζώνη θα ακολουθήσει η χρεοκοπία και η αλλαγή νομίσματος. Η Ελλάδα θα είναι εξαρτημένη από εξωτερική βοήθεια για βασικές εισαγωγές, όπως πετρέλαιο και τρόφιμα. Η κοινωνική τάξη θα είναι δύσκολο να διατηρηθεί, και ο στρατός μπορεί να αναγκαστεί να παρέμβει .
Μόλις η Ελλάδα καταρρεύσει, ο πανικός στις τράπεζες στην Ισπανία και την Ιταλία είναι πιθανός. Τίποτα δεν μπορεί να εμποδίσει Ισπανούς και Ιταλούς καταθέτες να μεταφέρουν τα χρήματα τους από την τοπική τράπεζα στην Ελβετία, τη Νορβηγία ή τη Νέα Υόρκη. Στο σημείο αυτό, το μόνο πράγμα που θα εξακολουθεί να στέκεται μεταξύ της ευρωζώνης και του οικονομικού χάους θα είναι η ΕΚΤ, η οποία θα μπορούσε να αγοράσει κρατικά ομόλογα και να χρηματοδοτήσει τις τράπεζες. Η κλίμακα μιας τέτοιας πράξης θα ήταν τεράστια, και θα εξέθετε την ΕΚΤ σε τεράστιο πιστωτικό κίνδυνο. Αλλά θα μπορούσε, θεωρητικά, να παρέμβει - εάν το επιτρέψει η Βόρεια Ευρώπη.
Εάν η ΕΚΤ δεν παρέμβει, η Ιταλία και η Ισπανία επίσης θα αναγκαστούν να αποχωρήσουν από την ευρωζώνη, αθετώντας αποπληρωμές κρατικών χρεών σε ευρώ και ξαναγυρνώντας στο εθνικό νόμισμα. Οι απώλειες στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα θα είναι τεράστιες. Δεδομένης της αδιαφάνειας όσον αφορά την έκθεση των τραπεζών, οι πιστωτές δε θα είναι σε θέση να διακρίνουν μεταξύ φερέγγυων και αφερέγγυων τραπεζών (όπως συνέβη τον Σεπτέμβριο του 2008).
Οι τράπεζες των ΗΠΑ που είναι πιθανότερο να επηρεαστούν από ένα τέτοιο σενάριο θα ήταν οι πολυεθνικές: η Citigroup, η Bank of America, η JPMorgan Chase, η Goldman Sachs και η Morgan Stanley. Η διάσωση τους θα απαιτούσε ένα πακέτο διάσωσης παρόμοιο του Προγράμματος Ανακούφισης Προβληματικών Κεφαλαίων (TARP) των ΗΠΑ, που δημιουργήθηκε μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008. Οι ΗΠΑ μπορούν να αντέξουν ένα δεύτερο γύρο στήριξης, αλλά θα απαιτηθεί νομοθεσία από το Κογκρέσο, η οποία δεν είναι σίγουρη (αν και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ μπορεί να χρηματοδοτεί το σύστημα ανεξαρτήτως συνθηκών).
Η μαζική καταστροφή πλούτου, σε συνδυασμό με το παγκόσμιο οικονομικό χάος, θα αποτελέσει μια πρόκληση για τη νομισματική πολιτική σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να επιφορτιστούν με την πρόληψη του αποπληθωρισμού, γεγονός που συνεπάγεται σημαντική ποσοτική χαλάρωση. Αλλά, δεδομένου ότι οι τράπεζες είναι ο μηχανισμός μετάδοσης της νομισματικής τόνωσης της οικονομίας, αυτό προϋποθέτει τραπεζικά συστήματα εν λειτουργία. Κάθε χώρα θα πρέπει να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στην φερεγγυότητα των τραπεζών της, που πιθανότατα θα απαιτήσει τραπεζικές εγγυήσεις και ένα καθεστώς ανακεφαλαιοποίησης (όπως το TARP).
Το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ μπορεί να αντέξει οποιοδήποτε σοκ, επειδή οι ΗΠΑ μπορούν να τυπώσουν τα χρήματα που χρειάζονται. Η Fed μπορεί να διατηρήσει τις ονομαστικές αξίες, και τους μισθούς, αλλά και την ανάπτυξη εάν ενεργήσει ηρωικά, όπως έκανε το 2008. Η χρηματιστηριακή αγορά θα αντιδράσει αρνητικά στην αβεβαιότητα που θα προκαλέσει η κατάρρευση του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος (όπως έπραξε και το 1931), και το δολάριο, γιεν και χρυσό μάλλον θα επωφεληθούν. Η μοίρα της βρετανικής λίρας και του ελβετικού φράγκου είναι αδύνατον να προβλεφθεί. Θα μπορούσαν να ωφεληθούν ως ασφαλή καταφύγια, αλλά οι τράπεζες τους είναι εκτεθειμένες σε μεγάλο βαθμό στην ευρωζώνη.
Είναι αρκετά δυσάρεστο ότι ο κόσμος είναι εντελώς απροετοίμαστος για το μελλοντικό αυτό σενάριο. Οι απρόβλεπτες οικονομικές και πολιτικές συνέπειες της επερχόμενης κρίσης θα μπορούσε να είναι ακόμη χειρότερες.
