Του Αρχιμανδρίτη Γεράσιμου Φραγκουλάκη
της Ι. Μητροπόλεως Γερμανίας
Μεγάλη είναι η ιστορία του πανσέπτου Πατριαρχικού Ναού του Αγίου Γεωργίου, στο Φανάρι, στην Κωνσταντινούπολη. Μόνο οι ιστορικές στιγμές αν καταγραφούν, θα χρειαστούν πάρα πολλές σελίδες.
Εμείς εδώ θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μια σύντομη περιγραφή γνωριμίας, με αφορμή την εορτή του Αγίου Γεωργίου, στον οποίο είναι αφιερωμένος ο Πατριαρχικός Ναός.
Μετά από πολλές περιπέτειες και μετακινήσεις από το έτος 1600 ο Πατριαρχικός Ναός εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Άγιο Γεώργιο Φαναρίου, επί πατριαρχείας Ματθαίου του Β΄.
Κατά την παράδοση στο Φανάρι υπήρχε ένας μικρός ναός, που αποτελούσε το Καθολικό μικρής γυναικείας μονής.
Ο Πατριάρχης Τιμόθεος το 1614 ξανάκτισε το ναό, ενώ το 1720 ο Πατριάρχης Ιερεμίας ο Γ΄ οικοδόμησε ένα μεγαλύτερο Ναό.
Το 1798 ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ πρόσθεσε στο Ιερό Βήμα δύο Άγιες Τράπεζες, μία στο νότιο και μία στο βόρειο κλίτος.
Το νότιο κλίτος αφιερώθηκε στην Αγία Ευφημία και στην Παναγία την Παμμακάριστο της οποίας η ιστορική εικόνα βρίσκεται εκεί.
Στο κλίτος αυτό στο νότιο τοίχο, δίπλα στην ψηφιδωτή εικόνα του Προδρόμου είναι μέρος της στήλης της φραγγελώσεως, όπου δέθηκε και μαστιγώθηκε ο Χριστός.
Σε μαρμάρινες βάσεις είναι τοποθετημένες οι λάρνακες με τα λείψανα των Αγίων Ευφημίας, Σολομονής και Θεοφανούς.
Το βόρειο κλίτος αφιερώθηκε στους Τρεις Ιεράρχες. Σ’ αυτό το κλίτος βρίσκεται και η εικόνα της Παναγίας της Κυζίκου, που είναι γνωστή ως Παναγία η Φανερωμένη.
Σ’ αυτό το κλίτος βρίσκονται από το Νοέμβριο του 2004 δύο αλαβάστρινες λειψανοθήκες, με ιερά λείψανα των Αγίων Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου του Θεολόγου και Ιωάννου του Χρυσοστόμου.
Τα λείψανα των δύο Αγίων βρισκόντουσαν στην Ρώμη και με την φροντίδα του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου προσφέρθηκαν από τον Πάπα Ρώμης Ιωάννη-Παύλο τον Β΄, στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Παρέμβαση στο κτίριο του Πατριαρχικού Ναού έγινε στις αρχές του 18ου αιώνα, από τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον ΣΤ', ο οποίος αύξησε το ύψος του Ναού το οποίο μέχρι τότε έφτανε στο ύψος του άμβωνα, όπως είναι σήμερα.
Ανακαινίσεις έγιναν και από τον Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄ (α΄1878-1884, β΄1901-1912). Σήμερα με την φροντίδα της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου συνεχίζεται η συντήρηση και ανακαίνιση του Πανσέπτου Πατριαρχικού Ναού και των κειμηλίων του.
Ο Πατριαρχικός Ναός του Αγίου Γεωργίου είναι τρίκλιτη Βασιλική. Το κεντρικό κλίτος, που είναι το μεγαλύτερο, χωρίζεται από τα δύο άλλα με κίονες.
Στο νάρθηκα σε δύο ξυλόγλυπτα προσκυνητάρια υπάρχουν εικόνες του Αγίου Γεωργίου και του Προφήτη Ηλία. Αριστερά είναι το παγκάρι με τα κεριά και δεξιά ένα άλλο παγκάρι, το οποίο δεν χρησιμοποιείται αλλά φυλάσεται ως κειμήλιο περίτεχνο, κατασκευασμένο από ξύλο και ελεφαντόδοντο.
Ο κυρίως ναός χωρίζεται από το Ιερό Βήμα με υπέροχο ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο.
Στο Ιερό Βήμα δεσπόζει επιβλητικά η Αγία Τράπεζα, πίσω από την οποία βρίσκεται το Σύνθρονο, με τον μαρμάρινο Πατριαρχικό Θρόνο.
Στο ενδιάμεσο μεταξύ Αγίας Τραπέζης και Συνθρόνου βρίσκεται κρεμασμένη αργυρά σφαίρα, μέσα στην οποία φυλάσεται το αρτοφόριο με τον Άγιο Άρτο.
Πίσω από την Αγία Τράπεζα είναι τοποθετημένος ο Τίμιος Σταυρός με αγιογραφημένο επάνω του, τον Εσταυρωμένο.
 |
| Ο π. Γεράσιμος Φραγκουλάκης λειτουργών στον Πατριαρχικό Ναό |
Στο τέμπλο δεξιά στην εικόνα του ο Χριστός απεικονίζεται ως «η Άμπελος η Αληθινή» και ακολουθούν οι εικόνες του Προδρόμου, των Αγίων Γεωργίου και Δημητρίου, η ψηφιδωτή εικόνα της Παναγίας της Παμμακαρίστου, η Αγία Ευφημία και σε ξεχωριστό προσκυνητάρι η ψηφιδωτή εικόνα του Προδρόμου, ο Άγιος Σπυρίδων, η εις Άδου Κάθοδος και ο Άγιος Νικόλαος.
Από την αριστερή πλευρά η εικόνα της Παναγίας ως «Ρίζα του Ιεσσαί» και συνεχίζει η εικόνα του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Νικολάου, της Παναγίας των Προφητών, οι Τρεις Ιεράρχες, ο Άγιος Χαράλαμπος, ο Ευαγγελιστής Ιωάννης και ο Άγιος Μηνάς.
Στον κυρίως ναό υπάρχουν δεξιά και αριστερά τα αναλόγια των ψαλτών. Περίτεχνα κατασκευασμένα από ξύλο καρυδιάς και διακοσμημένα από λευκό μάργαρο με σμικρογραφίες του Χριστού, της Παναγίας και Αγίων μεταφέρθηκαν στον Πατριαρχικό Ναό, από την Ιερά Μονή της Παναγίας της Καμαριώτισσας, της Χάλκης, το 1712.
Ο Πατριαρχικός Θρόνος που κατά την παράδοση συνδέεται με τον Άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο, είναι κατασκευασμένος από ξύλο καρυδιάς και διακοσμείται από ελεφαντοστό και πολύτιμους λίθους. Δεξιά του βρίσκεται το Παραθρόνιο και αριστερά του τα δώδεκα στασίδια των Συνοδικών Αρχιερέων. Απέναντι είναι τα στασίδια των Αρχόντων Οφφικιάλων, των πολιτικών επισήμων και των εκπροσώπων άλλων δογμάτων.
Απέναντι από τον Πατριαρχικό Θρόνο, στον τρίτο κίονα, είναι τοποθετημένος ο άμβωνας. Έργο του 1703, από ξύλο καρυδιάς και διακόσμηση που σχηματίζει ανθισμένα κλαδιά.
Στα δυτικά βρίσκεται ο γυναικωνίτης στο στηθαίο του οποίου τοποθετήθηκαν το 19ο αιώνα Αγιογραφίες με σκηνές από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη.
Την όλη επιβλητική ατμόσφαιρα συμπληρώνουν οι πολυέλαιοι και οι ασημένιες κανδήλες.
Όλα αυτά μαζί με την ιεροπρέπεια που υπάρχει στις ακολουθίες συντελούν στην δημιουργία κατανυκτικού κλίματος, που παρόμοιό του δεν υπάρχει.
Εδώ δένουν αρμονικά η απλότητα με την μεγαλοπρέπεια και συνθέτουν περιβάλλον ουράνιο.
Κλείνω με τα λόγια κάποιας κυρίας από την ενορία μου στο Αννόβερο, που σε κάποια προσκυνηματική εκδρομή που είχαμε πραγματοποιήσει στην Κωνσταντινούπολη, ένα Σάββατο, μετά τον εσπερινό που παρακολουθήσαμε στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό, βγαίνοντας μου είπε: «Εδώ, όλα μοιάζουν με ουρανό!».
