Ο ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ - 100+1 ΧΡΟΝΙΑ
Ένα ξεχωριστό συνέδριο διοργανώθηκε με επιτυχία από το το Ζωγράφειο Λύκειο και τα Εκπαιδευτήρια Μαντουλίδη, στο Ζωγράφειο Λύκειο της Κωνσταντινούπολης, από τις 15 έως τις 18 Μαρτίου 2012, υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
«100+1 χρόνια Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης», με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από το θάνατο του "Αγίου των Νεοελληνικών Γραμμάτων" το 2011. Πανεπιστημιακοί, λογοτέχνες, ηθοποιοί, κληρικοί και δημοσιογράφοι προσέγγισαν με ανακοινώσεις και μελέτες τους τη ζωή και το έργο του μεγάλου Σκιαθίτη διηγηματογράφου Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Η έναρξη του Συνεδρίου πραγματοποιήθηκε το πρωί της Πέμπτης 15 Μαρτίου, με ομιλίες του Λυκειάρχη του Ζωγραφείου Γιάννη Δεμιρτζόγλου, της Άσπας Χασιώτη, μέλους της επιστημονικής ομάδας του συνεδρίου και Γεν. Διευθύντριας των Εκπαιδευτηρίων Μαντουλίδη, του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου και χαιρετισμούς του Γενικού Προξένου της Ελλάδας στην Πόλη Νικολάου Ματθιουδάκη και του Προέδρου του ΣΥΡΚΙ Λάκη Βίγκα.
Όπως είπε στην Ηχώ της Πόλης ο Διευθυντής του Ζωγραφείου Λυκείου και μέλος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου Γιάννης Δεμιρτζόγλου, «πρόκειται για το μεγαλύτερο συνέδριο ομογενειακής παιδείας στην Πόλη και χαιρόμαστε ιδιαίτερα που φιλοξενούμε τόσο εκλεκτούς επιστήμονες και εκπροσώπους των γραμμάτων και των τεχνών. Τους ευχαριστούμε θερμά για την αυθόρμητη συμμετοχή τους καθώς και όλους εκείνους που βοήθησαν στη διοργάνωση του μαθητικού συνεδρίου».
Η Άσπα Χασιώτη είπε πως «είναι αξιοσημείωτο ότι κανένας από εκείνους που κλήθηκαν να συμμετάσχουν στο συνέδριο δεν αρνήθηκε»και τόνισε ότι «είναι ιδιαίτερη χαρά που συμμετέχει στο συνέδριο και ένα σχολείο από τη Σκιάθο, την ιδιαίτερη πατρίδα του Παπαδιαμάντη».
Στο μαθητικό συνέδριο πραγματοποιήθηκαν εισηγήσεις, συζητήσεις αλλά και θεατρικά δρώμενα, εικαστικές και μουσικές συνθέσεις, video και εγκαταστάσεις για τις θεματικές ενότητες: Παπαδιαμάντης και θεολογία, ο Παπαδιαμάντης και η ελληνική πολιτισμική παράδοση, Παπαδιαμάντης και γλώσσα, Παπαδιαμάντης και Ανατολή, ο Παπαδιαμάντης στο σχολείο, Παπαδιαμάντης και παιδιά, ο Παπαδιαμάντης από την ιστορία στη λογοτεχνία, Παπαδιαμάντης και εθνική ταυτότητα, Παπαδιαμάντης και Έλληνες δημιουργοί. Η Άσπα Χασιώτη τόνισε ότι «αν και ο Παπαδιαμάντης δεν έχει ως επίκεντρο την Πόλη παρόλα αυτά το στοιχείο της ανατολής είναι διάχυτο στο έργο του μέσα από έμμεσες αναφορές και υπαινιγμούς γεγονός που μας ώθησε να οργανώσουμε και το συνέδριο με αφορμή τη συμπλήρωση των 100 ετών από το θάνατό του. Αυτές οι πτυχές του έργου του, μεταξύ άλλων, θα επιχειρηθούν να αναδειχθούν κατά τις εργασίες του συνεδρίου».
Είναι χαρακτηριστικό πως ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης παρότι μιλούσε και μετέφραζε αγγλικά και γαλλικά, ουδέποτε ταξίδεψε εκτός του περιορισμένου γεωγραφικά στην εποχή της ζωής του(1851-1911) ελληνικού κράτους, και ούτε βεβαίως στην Κωνσταντινούπολη, αλλά όπως κατατέθηκε ήδη ως «ενδεικτική λεπτομέρεια» στο συνέδριο, το πρώτο του λογοτεχνικό κείμενο (Η Μετανάστις - μυθιστόρημα σε συνέχειες) δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην εφημερίδα «Νεολόγος» της Κωνσταντινούπολης, σε συνέχειες, στο διάστημα από 23 [Αυγούστου]/4 Σεπτεμβρίου 1879 έως 22 [Δεκεμβρίου]/3 Ιανουαρίου 1880, με την υπογραφή « Α. Πδ».Το μαθητικό συνέδριο περιλάμβανε και μερικές καινοτόμες εκδηλώσεις όπως αναγνώσεις διηγημάτων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη σε εκκλησίες της Πόλης (Αγία Τριάδα Ταξίμ-Πέρα, Παναγία Εισοδίων του Πέρα, Παναγία της Μουχλιώτισσας, Παναγία των Βλαχερνών). Την Παρασκευή 16 Μαρτίου το πρωί, μετά την ακολουθία των Γ' Χαιρετισμών στην Παναγία των Βλαχερνών, μέσα στο ναό, διάβασαν αποσπάσματα από το έργο του Παπαδιαμάντη ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος και οι ηθοποιοί Άγγελος Αντωνόπουλος και Νένα Μεντή. Σε άλλους ναούς διάβασαν οι συγγραφείς Ζυράννα Ζατέλη, Θωμάς Κοροβίνης, Κώστας Ακρίβος και μαθητές.
Είναι χαρακτηριστικό πως ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης παρότι μιλούσε και μετέφραζε αγγλικά και γαλλικά, ουδέποτε ταξίδεψε εκτός του περιορισμένου γεωγραφικά στην εποχή της ζωής του(1851-1911) ελληνικού κράτους, και ούτε βεβαίως στην Κωνσταντινούπολη, αλλά όπως κατατέθηκε ήδη ως «ενδεικτική λεπτομέρεια» στο συνέδριο, το πρώτο του λογοτεχνικό κείμενο (Η Μετανάστις - μυθιστόρημα σε συνέχειες) δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην εφημερίδα «Νεολόγος» της Κωνσταντινούπολης, σε συνέχειες, στο διάστημα από 23 [Αυγούστου]/4 Σεπτεμβρίου 1879 έως 22 [Δεκεμβρίου]/3 Ιανουαρίου 1880, με την υπογραφή « Α. Πδ».Το μαθητικό συνέδριο περιλάμβανε και μερικές καινοτόμες εκδηλώσεις όπως αναγνώσεις διηγημάτων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη σε εκκλησίες της Πόλης (Αγία Τριάδα Ταξίμ-Πέρα, Παναγία Εισοδίων του Πέρα, Παναγία της Μουχλιώτισσας, Παναγία των Βλαχερνών). Την Παρασκευή 16 Μαρτίου το πρωί, μετά την ακολουθία των Γ' Χαιρετισμών στην Παναγία των Βλαχερνών, μέσα στο ναό, διάβασαν αποσπάσματα από το έργο του Παπαδιαμάντη ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος και οι ηθοποιοί Άγγελος Αντωνόπουλος και Νένα Μεντή. Σε άλλους ναούς διάβασαν οι συγγραφείς Ζυράννα Ζατέλη, Θωμάς Κοροβίνης, Κώστας Ακρίβος και μαθητές.
Στο συνέδριο συμμετείχαν τα τρία ομογενειακά σχολεία της Πόλης καθώς και 12 σχολεία (δημόσια και ιδιωτικά) από την Ελλάδα και περισσότεροι από 150 μαθητές. Στις αίθουσες του Ζωγραφείου λειτούργησε έκθεση ζωγραφικής μαθητών με θέμα «100+1 χρόνια Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης».
Για να δείτε το αναλυτικό πρόγραμμα του μαθητικού συνεδρίου πατήστε εδώ.
Μὲ πολλὴν χαρὰν εὑρισκόμεθα καὶ πάλιν εἰς τὴν φιλόξενον αὐτὴν αἴθουσαν τοῦ Ζωγραφείου, ἑνὸς ἐκ τῶν ἱστορικῶν ἐκπαιδευτηρίων τῆς Πόλεώς μας, διὰ νὰ χαιρετίσωμεν τὸ συνέδριον τὸ ὁποῖον ὠργανώθη καὶ πραγματοποιεῖται ὑπὸ τὴν αἰγίδα τοῦ Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριαρχείου μὲ τὴν συμμετοχὴν πολλῶν καὶ διακεκριμένων ἐπιστημόνων καὶ ὁμιλητῶν, τοὺς ὁποίους καὶ καλωσορίζομεν μετὰ πολλῆς ἀγάπης καὶ τιμῆς εἰς τὴν Πόλιν μας.
Ἀφορμὴν διὰ τὴν ὀργάνωσιν τοῦ συνεδρίου ἀποτελεῖ ἡ ἀφιέρωσις τοῦ διαρρεύσαντος ἔτους 2011 εἰς τὴν μεγάλην μορφὴν τῶν νεοελληνικῶν γραμμάτων, εἰς τὸν Σκιαθίτην πεζογράφον Ἀλέξανδρον Παπαδιαμάντην, μὲ τὴν εὐκαιρίαν τῆς συμπληρώσεως ἑκατὸν ἐτῶν ἀπὸ τοῦ θανάτου αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ ἡ μεγάλη ἀπήχησις τοῦ ἔργου του, τὸ ὁποῖον ἀγγίζει τὰς ἐσωτέρας χορδὰς τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἰδιαιτέρως τῶν Ἑλλήνων.
Καὶ δὲν θὰ ἦτο δυνατὸν νὰ μὴ συμβαίνῃ τοῦτο, ἐφ᾽ ὅσον ὁ ἴδιος ὁ Παπαδιαμάντης, ὁ ἴδιος ὁ κύρ-Ἀλέξανδρος, ὅπως συχνάκις ἀποκαλεῖται μέχρι τῆς σήμερον ἀπὸ τοὺς φίλους καὶ τοὺς θαυμαστὰς τοῦ ἔργου του, ὑπῆρξε μία εὐαίσθητος καὶ ποιητικὴ φύσις, ἡ ὁποία συνεκινεῖτο ἀπὸ τὴν γνησιότητα τῶν ἁπλῶν καὶ ταπεινῶν ἀνθρώπων, ἀπὸ τὸ κάλλος τῶν παραδόσεων καὶ τῶν ἐθίμων τοῦ Γένους ἡμῶν, ἀπὸ τὴν ὡραιότητα καὶ τὴν μαγείαν τῆς φύσεως, καὶ ἐξέφραζε τὴν ἀγάπην καὶ συγκίνησίν του αὐτὴν γλαφυρῶς καὶ ρεαλιστικῶς διὰ τῶν διηγημάτων καὶ πεζογραφημάτων του, μεταφέρων τοιουτοτρόπως καὶ εἰς ἡμᾶς εἰκόνας καὶ βιώματα τῆς ἐποχῆς του.
Ὡς καὶ ἄλλοτε ἔχομεν δηλώσει, παιδιόθεν ἀγαπούσαμε τὴν ποίησιν, καὶ ὡς μαθητὴς ἠσχολούμεθα μὲ τὴν ἀνθολόγησιν ἔργων αὐτῆς, διότι ἡ γνησία ποίησις ἀποτελεῖ αἶνον πρὸς τὸν ποιητὴν τοῦ σύμπαντος κόσμου Θεὸν καὶ ἔκφρασιν τῶν ἀποκρύφων τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς καὶ ὑποστάσεως.
Ἄν καὶ ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης ὑπῆρξε κατ᾽ ἐξοχὴν πεζογράφος, δὲν διέφερε πολὺ ἀπὸ ποιητὴν χάρις «εἰς τὴν μαγείαν τῶν λέξεων καὶ τῶν φράσεων» τὰς ὁποίας χρησιμοποιεῖ, ὡς εὐστόχως παρατηρεῖ ἕνας ἐκ τῶν μελετητῶν τοῦ ἔργου του.
Δὲν εἶναι, ἄλλωστε, τυχαῖον ὅτι δύο ἐκ τῶν μεγαλυτέρων νεοελλήνων ποιητῶν τὸν θαυμάζουν καὶ τὸν ἐγκωμιάζουν: ὁ εἷς ἐξ αὐτῶν εἶναι ὁΚωνσταντῖνος Καβάφης, ὁ ὁποῖος τὸν ἐχαρακτήρισεν ὡς «τὴν κορυφὴν τῶν κορυφῶν», καὶ ὁ ἕτερος εἶναι ὁ Ὀδυσσεὺς Ἐλύτης, ὁ ὁποῖος τὸν ἀναφέρει εἰς τὴν ποιητικὴν σύνθεσίν του «Ἄξιόν ἐστι» ὁμοῦ μετὰ τοῦ ποιητοῦ Διονυσίου Σολωμοῦ, προτρέπων: «ὅπου καὶ νὰ σᾶς βρίσκει τὸ κακό, ἀδελφοί, … μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμὸ καὶ μνημονεύετε Ἀλέξανδρο Παπαδιαμάντη». Εἰς τὸν Σκιαθίτην πεζογράφον ὁ Ἐλύτης ἀφιέρωσε καὶ ἕνα δοκίμιον ὑπὸ τὸν τίτλον «Ἡ μαγεία τοῦ Παπαδιαμάντη», εἰς τὸ ὁποῖον μεταξὺ ἄλλων παρατηρεῖ: «Ἡ ποιητικὴ νοημοσύνη τοῦ Παπαδιαμάντη διατρέχει τὶς σελίδες του, συνεγείρει καὶ μαγνητίζει τὶς λέξεις, τὶς ὑποχρεώνει νὰ συναντηθοῦν σὲ μία φράση ὅπως ὁ ἀέρας τὰ λουλούδια σ᾽ ἕναν ἀγρό», καὶ τονίζει τὴν καθαρότητα, τὴν λιτότητα, τὴν εὐγένεια, τὸ ἦθος τῆς γραφῆς του καὶ τὸ φῶς τῆς ψυχῆς του.
Πάντα ταῦτα ἑλκύουν τοὺς ἀναγνώστας καὶ μελετητὰς τοῦ ἔργου τοῦ Παπαδιαμάντη καὶ ἀποδεικνύουν ὅτι ὄντως ἀνήκει εἰς τὴν χορείαν τῶν μεγάλων δημιουργῶν τῆς νέας ἑλληνικῆς λογοτεχνίας, διότι τὰ πεζογραφήματά του δὲν μαγεύουν μόνον τὴν καρδίαν μας, ἀλλὰ γοητεύουν τὸ πνεῦμα μας, ἠρεμοῦν τὴν ψυχήν μας, διδάσκουν τὴν ἀκρίβειαν τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, ποιοῦν ἦθος καὶ μᾶς κάνουν κοινωνοὺς τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων τῆς ἐποχῆς του, οἱ ὁποῖοι παρὰ τὰς δυσκόλους συνθήκας τὰς ὁποίας ἀντιμετώπιζον, ἔζων εὐτυχεῖς ἐν τῇ ὀλιγαρκείᾳ καὶ ἁπλότητι αὐτῶν.
Ὁ σύνδεσμoς τοῦ Παπαδιαμάντη μὲ τὴν Κωνσταντινούπολιν ἀνάγεται εἰς τὰ πρῶτα ἔτη τῆς λογοτεχνικῆς του δραστηριότητος, ἀπὸ τῆς δημοσιεύσεως τοὐτέστι κατὰ τὸ ἔτος 1879 τοῦ ἱστορικοῦ μυθιστορήματός του «Ἡ μετανάστις» εἰς τὴν ἐφημερίδα «Νεολόγος» τῆς Πόλεώς μας, τὴν ὁποίαν ἠγάπα καὶ διὰ τὴν ὁποίαν γράφει εἰς κείμενόν του διὰ τὴν ἐπέτειον τῆς ἐννεακοσιετηρίδος τῆς Μονῆς Μεγίστης Λαύρας τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ὅτι ἐνταῦθα, εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, δηλαδή, «ζῇ καὶ θάλλει ἡ ἱερὰ παράδοσις τοῦ μεσαιωνικοῦ Ἑλληνισμοῦ» καὶ «ἔχει τὴν κοιτίδα» της «μία ὑψηλὴ ποίησις, ἡ ποίησις ἡ χριστιανική, ἥτις δὲν ἔπαυσε ποτὲ νὰ ἐμπνέῃ καὶ νὰ παρηγορῇ τοὺς θιασώτας αὐτῆς ἐν τῷ ἀνθρωπίνῳ βίῳ».
Ἔκτοτε ὁ Ἀλεξάνδρος Παπαδιαμάντης συνεχίζει νὰ εἶναι παρὼν εἰς τὰ ἐνδιαφέροντα καὶ τὰς μελέτας τῆς ἐνταῦθα Ὁμογενείας, ἀλλὰ καὶ εἰς τὰ σχολικὰ ἀναγνώσματα, συνεχίζει νὰ διδάσκῃ μὲ τὴ σεμνότητα καὶ τὸ ἦθος, τὸ ὁποῖον ἀποπνέουν τὰ πεζογραφήματά του, συνεχίζει νὰ διδάσκῃ τὸν πλοῦτον τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, συνεχίζει νὰ δίδῃ ἀφορμὰς δι᾽ ἐμβάθυνσιν εἰς τὸ ἔργον καὶ τὴν ζωήν του.
Μίαν τοιαύτην ἀφορμὴν ἀποτελεῖ καὶ τὸ παρὸν συνέδριον, τὸ ὁποῖον, ὡς ἐμφαίνεται τόσον ἐκ τῆς διαρκείας του ὅσον καὶ ἐκ τοῦ πλουσίου προγράμματός του, θὰ ἐμβαθύνῃ καὶ θὰ ἀναδείξῃ πλείστας ὅσας πτυχὰς τοῦ ἔργου τοῦ μεγάλου Σκιαθίτου λογοτέχνου, χρησίμους καὶ ἐπωφελεῖς δι᾽ ὅλους τοὺς συμμετέχοντας, καὶ ἰδιαιτέρως διὰ τοὺς μαθητὰς καὶ τὰς μαθητρίας τῶν Σχολείων, ἐξ Ἑλλάδος καὶ ἐντεῦθεν, οἱ ὁποῖοι μετέχουν εἰς τὸ ὡραῖον τοῦτο συνέδριον, τὸ πραγματοποιούμενον εἰς τὴν βασιλίδα τῶν Πόλεων.
Μετὰ πολλῆς ἀγάπης ὑποδεχόμεθα ἅπαντας, μαθητὰς καὶ καθηγητάς, οἱ ὁποῖοι ἦλθον μὲ τὴν εὐκαιρίαν τοῦ συνεδρίου τούτου εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, καὶ τοὺς εὐχαριστοῦμεν, ὡς καὶ τὸν δραστήριον διευθυντὴν τοῦ Ζωγραφείου, διὰ τὴν πρωτοβουλίαν των, ἡ ὁποία μᾶς δίδει μεγάλην χαράν, καὶ εἰς ἡμᾶς καὶ εἰς τὴν ἐνταῦθα Ὁμογένειαν καὶ εἰς τοὺς μαθητὰς τῶν ἐκπαιδευτικῶν καθιδρυμάτων τῆς Πόλεώς μας, οἱ ὁποῖοι ἔρχονται τοιουτοτρόπως εἰς στενοτέραν ἐπαφὴν μὲ τοὺς ἐξ Ἑλλάδος συμμαθητάς των, γεγονὸς τὸ ὁποῖον κατὰ τὰ τελευταῖα ἔτη ἀποτελεῖ μίαν εὐχάριστον καὶ αἰσιόδοξον πραγματικότητα.
Ταὐτοχρόνως, συγχαίρομεν καὶ τὰ ἐν Θεσσαλονίκῃ ἐκπαιδευτήρια "Μαντουλίδη" καὶ τὴν γενικὴν διευθύντριαν αὐτῶν Ἐλλογιμωτάτην κυρίαν Ἀσπασίαν Χασιώτου - Δεμιρτζόγλου, διακεκριμένην φιλόλογον, διδάκτορα τῆς νεοελληνικῆς φιλολογίας, καὶ ἀκάματον ἐκπαιδευτικόν, ἡ ὁποία ὑπῆρξεν ἡ συντονίστρια τῆς προσπαθείας ταύτης.
Εὐχαριστοῦμεν εἰσέτι καὶ τοὺς εἰσηγητὰς τοῦ συνεδρίου δι᾽ ὅσα ἐνδιαφέροντα θὰ μᾶς ἀνακοινώσουν, καὶ ἅπαντας τοὺς παντοιοτρόπως συμβαλόντας εἰς τὴν ὀργάνωσιν καὶ πραγματοποίησιν τοῦ συνεδρίου «100+1 χρόνια Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης».
Κατακλείοντες, ἀπονέμομεν εἰς πάντας τοὺς ἀγαπητοὺς παρόντας τὴν πατρικὴν καὶ Πατριαρχικὴν ἡμῶν εὐλογίαν, εὐχόμενοι ἐπιτυχῆ τὴν διεξαγωγὴν τῶν ἐργασιῶν τοῦ συνεδρίου, καὶ ἐπικαλούμεθα τὴν χάριν καὶ τὸν φωτισμὸν τοῦ Θεοῦ ἐπὶ πάντας ὑμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ ἔργα σας.
Επιμέλεια: Π.Α.Α.
Ὁμιλία
τῆς Α. Θ. Παναγιότητος
τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου
κ. κ. Βαρθολομαίου
κατὰ τὸ Συνέδριον
"Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης 100+1 Χρόνια"
(Πόλις, 15 Μαρτίου 2012)
Ἐλλογιμώτατοι Καθηγηταί,
Ἀγαπητοὶ μαθηταί,
Μὲ πολλὴν χαρὰν εὑρισκόμεθα καὶ πάλιν εἰς τὴν φιλόξενον αὐτὴν αἴθουσαν τοῦ Ζωγραφείου, ἑνὸς ἐκ τῶν ἱστορικῶν ἐκπαιδευτηρίων τῆς Πόλεώς μας, διὰ νὰ χαιρετίσωμεν τὸ συνέδριον τὸ ὁποῖον ὠργανώθη καὶ πραγματοποιεῖται ὑπὸ τὴν αἰγίδα τοῦ Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριαρχείου μὲ τὴν συμμετοχὴν πολλῶν καὶ διακεκριμένων ἐπιστημόνων καὶ ὁμιλητῶν, τοὺς ὁποίους καὶ καλωσορίζομεν μετὰ πολλῆς ἀγάπης καὶ τιμῆς εἰς τὴν Πόλιν μας.
Ἀφορμὴν διὰ τὴν ὀργάνωσιν τοῦ συνεδρίου ἀποτελεῖ ἡ ἀφιέρωσις τοῦ διαρρεύσαντος ἔτους 2011 εἰς τὴν μεγάλην μορφὴν τῶν νεοελληνικῶν γραμμάτων, εἰς τὸν Σκιαθίτην πεζογράφον Ἀλέξανδρον Παπαδιαμάντην, μὲ τὴν εὐκαιρίαν τῆς συμπληρώσεως ἑκατὸν ἐτῶν ἀπὸ τοῦ θανάτου αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ ἡ μεγάλη ἀπήχησις τοῦ ἔργου του, τὸ ὁποῖον ἀγγίζει τὰς ἐσωτέρας χορδὰς τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἰδιαιτέρως τῶν Ἑλλήνων.
Καὶ δὲν θὰ ἦτο δυνατὸν νὰ μὴ συμβαίνῃ τοῦτο, ἐφ᾽ ὅσον ὁ ἴδιος ὁ Παπαδιαμάντης, ὁ ἴδιος ὁ κύρ-Ἀλέξανδρος, ὅπως συχνάκις ἀποκαλεῖται μέχρι τῆς σήμερον ἀπὸ τοὺς φίλους καὶ τοὺς θαυμαστὰς τοῦ ἔργου του, ὑπῆρξε μία εὐαίσθητος καὶ ποιητικὴ φύσις, ἡ ὁποία συνεκινεῖτο ἀπὸ τὴν γνησιότητα τῶν ἁπλῶν καὶ ταπεινῶν ἀνθρώπων, ἀπὸ τὸ κάλλος τῶν παραδόσεων καὶ τῶν ἐθίμων τοῦ Γένους ἡμῶν, ἀπὸ τὴν ὡραιότητα καὶ τὴν μαγείαν τῆς φύσεως, καὶ ἐξέφραζε τὴν ἀγάπην καὶ συγκίνησίν του αὐτὴν γλαφυρῶς καὶ ρεαλιστικῶς διὰ τῶν διηγημάτων καὶ πεζογραφημάτων του, μεταφέρων τοιουτοτρόπως καὶ εἰς ἡμᾶς εἰκόνας καὶ βιώματα τῆς ἐποχῆς του.
Ὡς καὶ ἄλλοτε ἔχομεν δηλώσει, παιδιόθεν ἀγαπούσαμε τὴν ποίησιν, καὶ ὡς μαθητὴς ἠσχολούμεθα μὲ τὴν ἀνθολόγησιν ἔργων αὐτῆς, διότι ἡ γνησία ποίησις ἀποτελεῖ αἶνον πρὸς τὸν ποιητὴν τοῦ σύμπαντος κόσμου Θεὸν καὶ ἔκφρασιν τῶν ἀποκρύφων τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς καὶ ὑποστάσεως.
Ἄν καὶ ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης ὑπῆρξε κατ᾽ ἐξοχὴν πεζογράφος, δὲν διέφερε πολὺ ἀπὸ ποιητὴν χάρις «εἰς τὴν μαγείαν τῶν λέξεων καὶ τῶν φράσεων» τὰς ὁποίας χρησιμοποιεῖ, ὡς εὐστόχως παρατηρεῖ ἕνας ἐκ τῶν μελετητῶν τοῦ ἔργου του.
Δὲν εἶναι, ἄλλωστε, τυχαῖον ὅτι δύο ἐκ τῶν μεγαλυτέρων νεοελλήνων ποιητῶν τὸν θαυμάζουν καὶ τὸν ἐγκωμιάζουν: ὁ εἷς ἐξ αὐτῶν εἶναι ὁΚωνσταντῖνος Καβάφης, ὁ ὁποῖος τὸν ἐχαρακτήρισεν ὡς «τὴν κορυφὴν τῶν κορυφῶν», καὶ ὁ ἕτερος εἶναι ὁ Ὀδυσσεὺς Ἐλύτης, ὁ ὁποῖος τὸν ἀναφέρει εἰς τὴν ποιητικὴν σύνθεσίν του «Ἄξιόν ἐστι» ὁμοῦ μετὰ τοῦ ποιητοῦ Διονυσίου Σολωμοῦ, προτρέπων: «ὅπου καὶ νὰ σᾶς βρίσκει τὸ κακό, ἀδελφοί, … μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμὸ καὶ μνημονεύετε Ἀλέξανδρο Παπαδιαμάντη». Εἰς τὸν Σκιαθίτην πεζογράφον ὁ Ἐλύτης ἀφιέρωσε καὶ ἕνα δοκίμιον ὑπὸ τὸν τίτλον «Ἡ μαγεία τοῦ Παπαδιαμάντη», εἰς τὸ ὁποῖον μεταξὺ ἄλλων παρατηρεῖ: «Ἡ ποιητικὴ νοημοσύνη τοῦ Παπαδιαμάντη διατρέχει τὶς σελίδες του, συνεγείρει καὶ μαγνητίζει τὶς λέξεις, τὶς ὑποχρεώνει νὰ συναντηθοῦν σὲ μία φράση ὅπως ὁ ἀέρας τὰ λουλούδια σ᾽ ἕναν ἀγρό», καὶ τονίζει τὴν καθαρότητα, τὴν λιτότητα, τὴν εὐγένεια, τὸ ἦθος τῆς γραφῆς του καὶ τὸ φῶς τῆς ψυχῆς του.
Πάντα ταῦτα ἑλκύουν τοὺς ἀναγνώστας καὶ μελετητὰς τοῦ ἔργου τοῦ Παπαδιαμάντη καὶ ἀποδεικνύουν ὅτι ὄντως ἀνήκει εἰς τὴν χορείαν τῶν μεγάλων δημιουργῶν τῆς νέας ἑλληνικῆς λογοτεχνίας, διότι τὰ πεζογραφήματά του δὲν μαγεύουν μόνον τὴν καρδίαν μας, ἀλλὰ γοητεύουν τὸ πνεῦμα μας, ἠρεμοῦν τὴν ψυχήν μας, διδάσκουν τὴν ἀκρίβειαν τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, ποιοῦν ἦθος καὶ μᾶς κάνουν κοινωνοὺς τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων τῆς ἐποχῆς του, οἱ ὁποῖοι παρὰ τὰς δυσκόλους συνθήκας τὰς ὁποίας ἀντιμετώπιζον, ἔζων εὐτυχεῖς ἐν τῇ ὀλιγαρκείᾳ καὶ ἁπλότητι αὐτῶν.
Ὁ σύνδεσμoς τοῦ Παπαδιαμάντη μὲ τὴν Κωνσταντινούπολιν ἀνάγεται εἰς τὰ πρῶτα ἔτη τῆς λογοτεχνικῆς του δραστηριότητος, ἀπὸ τῆς δημοσιεύσεως τοὐτέστι κατὰ τὸ ἔτος 1879 τοῦ ἱστορικοῦ μυθιστορήματός του «Ἡ μετανάστις» εἰς τὴν ἐφημερίδα «Νεολόγος» τῆς Πόλεώς μας, τὴν ὁποίαν ἠγάπα καὶ διὰ τὴν ὁποίαν γράφει εἰς κείμενόν του διὰ τὴν ἐπέτειον τῆς ἐννεακοσιετηρίδος τῆς Μονῆς Μεγίστης Λαύρας τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ὅτι ἐνταῦθα, εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, δηλαδή, «ζῇ καὶ θάλλει ἡ ἱερὰ παράδοσις τοῦ μεσαιωνικοῦ Ἑλληνισμοῦ» καὶ «ἔχει τὴν κοιτίδα» της «μία ὑψηλὴ ποίησις, ἡ ποίησις ἡ χριστιανική, ἥτις δὲν ἔπαυσε ποτὲ νὰ ἐμπνέῃ καὶ νὰ παρηγορῇ τοὺς θιασώτας αὐτῆς ἐν τῷ ἀνθρωπίνῳ βίῳ».
Ἔκτοτε ὁ Ἀλεξάνδρος Παπαδιαμάντης συνεχίζει νὰ εἶναι παρὼν εἰς τὰ ἐνδιαφέροντα καὶ τὰς μελέτας τῆς ἐνταῦθα Ὁμογενείας, ἀλλὰ καὶ εἰς τὰ σχολικὰ ἀναγνώσματα, συνεχίζει νὰ διδάσκῃ μὲ τὴ σεμνότητα καὶ τὸ ἦθος, τὸ ὁποῖον ἀποπνέουν τὰ πεζογραφήματά του, συνεχίζει νὰ διδάσκῃ τὸν πλοῦτον τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, συνεχίζει νὰ δίδῃ ἀφορμὰς δι᾽ ἐμβάθυνσιν εἰς τὸ ἔργον καὶ τὴν ζωήν του.
Μίαν τοιαύτην ἀφορμὴν ἀποτελεῖ καὶ τὸ παρὸν συνέδριον, τὸ ὁποῖον, ὡς ἐμφαίνεται τόσον ἐκ τῆς διαρκείας του ὅσον καὶ ἐκ τοῦ πλουσίου προγράμματός του, θὰ ἐμβαθύνῃ καὶ θὰ ἀναδείξῃ πλείστας ὅσας πτυχὰς τοῦ ἔργου τοῦ μεγάλου Σκιαθίτου λογοτέχνου, χρησίμους καὶ ἐπωφελεῖς δι᾽ ὅλους τοὺς συμμετέχοντας, καὶ ἰδιαιτέρως διὰ τοὺς μαθητὰς καὶ τὰς μαθητρίας τῶν Σχολείων, ἐξ Ἑλλάδος καὶ ἐντεῦθεν, οἱ ὁποῖοι μετέχουν εἰς τὸ ὡραῖον τοῦτο συνέδριον, τὸ πραγματοποιούμενον εἰς τὴν βασιλίδα τῶν Πόλεων.
Μετὰ πολλῆς ἀγάπης ὑποδεχόμεθα ἅπαντας, μαθητὰς καὶ καθηγητάς, οἱ ὁποῖοι ἦλθον μὲ τὴν εὐκαιρίαν τοῦ συνεδρίου τούτου εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, καὶ τοὺς εὐχαριστοῦμεν, ὡς καὶ τὸν δραστήριον διευθυντὴν τοῦ Ζωγραφείου, διὰ τὴν πρωτοβουλίαν των, ἡ ὁποία μᾶς δίδει μεγάλην χαράν, καὶ εἰς ἡμᾶς καὶ εἰς τὴν ἐνταῦθα Ὁμογένειαν καὶ εἰς τοὺς μαθητὰς τῶν ἐκπαιδευτικῶν καθιδρυμάτων τῆς Πόλεώς μας, οἱ ὁποῖοι ἔρχονται τοιουτοτρόπως εἰς στενοτέραν ἐπαφὴν μὲ τοὺς ἐξ Ἑλλάδος συμμαθητάς των, γεγονὸς τὸ ὁποῖον κατὰ τὰ τελευταῖα ἔτη ἀποτελεῖ μίαν εὐχάριστον καὶ αἰσιόδοξον πραγματικότητα.
Ταὐτοχρόνως, συγχαίρομεν καὶ τὰ ἐν Θεσσαλονίκῃ ἐκπαιδευτήρια "Μαντουλίδη" καὶ τὴν γενικὴν διευθύντριαν αὐτῶν Ἐλλογιμωτάτην κυρίαν Ἀσπασίαν Χασιώτου - Δεμιρτζόγλου, διακεκριμένην φιλόλογον, διδάκτορα τῆς νεοελληνικῆς φιλολογίας, καὶ ἀκάματον ἐκπαιδευτικόν, ἡ ὁποία ὑπῆρξεν ἡ συντονίστρια τῆς προσπαθείας ταύτης.
Εὐχαριστοῦμεν εἰσέτι καὶ τοὺς εἰσηγητὰς τοῦ συνεδρίου δι᾽ ὅσα ἐνδιαφέροντα θὰ μᾶς ἀνακοινώσουν, καὶ ἅπαντας τοὺς παντοιοτρόπως συμβαλόντας εἰς τὴν ὀργάνωσιν καὶ πραγματοποίησιν τοῦ συνεδρίου «100+1 χρόνια Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης».
Κατακλείοντες, ἀπονέμομεν εἰς πάντας τοὺς ἀγαπητοὺς παρόντας τὴν πατρικὴν καὶ Πατριαρχικὴν ἡμῶν εὐλογίαν, εὐχόμενοι ἐπιτυχῆ τὴν διεξαγωγὴν τῶν ἐργασιῶν τοῦ συνεδρίου, καὶ ἐπικαλούμεθα τὴν χάριν καὶ τὸν φωτισμὸν τοῦ Θεοῦ ἐπὶ πάντας ὑμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ ἔργα σας.
Επιμέλεια: Π.Α.Α.
