Ἐρημοποίησις περιφέρειας, δημογραφικό, μείωσις ὑδάτινων πόρων, ἀναδυόμενες οἰκονομίες, οἱ μεγάλες ἐθνικές προκλήσεις
ΤΩΝ ΦΡΟΝΙΜΩΝ τά παιδιά πρίν πεινάσουν μαγειρεύουν. Αὐτό θά μποροῦσε νά εἶναι τό σύνθημα τῆς Ἐπιτροπῆς Foresight, τῆς συμβουλευτικῆς ὁμάδος στό Μέγαρο Μαξίμου πού κάνει μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς καί ἔρευνες γιά τό μέλλον. Σέ μία ἐξ αὐτῶν, γιά τό πῶς θά εἶναι ἡ Ἑλλάς τό 2040, ὑπάρχουν οἱ δυσάρεστες καί οἱ ἀναμενόμενες προβλέψεις. Αὐτό πού ὅλοι εἴτε μέ τόν ἕναν τρόπο εἴτε μέ τόν ἄλλον ἐπισημαίνουν, εἶναι πώς ὁ πληθυσμός τῆς Ἑλλάδος θά συρρικνωθεῖ δραματικά μέ τεράστιες συνέπειες. Τά μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς ἐκτιμοῦν ὅτι ἕως τό 2040 ἡ χώρα θά εἶναι στήν τέταρτη θέση μεταξύ τῶν χωρῶν μέ τήν μεγαλύτερη συρρίκνωση πληθυσμοῦ στήν παραγωγική ἡλικία. Ἐπίσης θά ὑποστεῖ τήν μεγαλύτερη μείωση τοῦ συνολικοῦ δείκτου παραγωγικότητος στήν ΕΕ, λόγω τῶν ἐπιπτώσεων ἀπό τήν γήρανση τοῦ πληθυσμοῦ της καί τούς χαμηλούς ρυθμούς γεννήσεων. Αὐτό σημαίνει ὅτι θά ὑπάρξουν ἐπιπτώσεις στήν ἀπασχόληση καί τήν οἰκονομική ἀνάπτυξη, τήν βιωσιμότητα τῶν δημοσίων οἰκονομικῶν καί τῶν συστημάτων Ὑγείας καί Συνταξιοδοτήσεως.
Ἡ καταγραφή τῶν τάσεων καί τῶν στόχων πού ἀφοροῦν στήν Ἑλλάδα ἀπό τήν ἐπιτροπή δέν περιορίζεται μόνο σέ κοινωνικά ἤ οἰκονομικά θέματα. Ἡ κλιματική ἀλλαγή γιά παράδειγμα ἀναμένεται νά διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σέ ὅλους τούς τομεῖς τῆς δημοσίας ζωῆς. Ἡ Μεσόγειος εἶναι μία θάλασσα πού θά δοκιμασθεῖ ἔντονα ἀπό τά ἀκραῖα καιρικά φαινόμενα τίς ἑπόμενες δεκαετίες. Εἰδικῶς, ἡ Ἑλλάς θά ἐπηρεασθεῖ ἀπό τήν ἄνοδο τῆς στάθμης τῆς θαλάσσης, ἡ ὁποία ὑπολογίζεται σέ 3-4 χιλιοστά κάθε χρόνο. Οἱ πανέμορφες πόλεις μας πού εἶναι δίπλα στό κῦμα πρέπει ἀπό τώρα νά ἀρχίσουν νά σχεδιάζουν πῶς θά ἀντιμετωπίσουν τήν ἄνοδο τῆς στάθμης. Ἀναπόφευκτα καί πολλές δραστηριότητες σέ αὐτές τίς περιοχές θά πληγοῦν, ὅπως ὁ τουρισμός καί οἱ συγκοινωνίες.
Ἡ Ἐπιτροπή Foresight προβλέπει ὅτι θά μειωθοῦν καί οἱ διαθέσιμοι πόροι στήν χώρα μας. Ἤδη τίς τελευταῖες δεκαετίες ὑπάρχει μεγάλη ζήτησις γιά φυσικούς πόρους. Ἕως τό 2030 ἡ ζήτησις θά ἔχει διπλασιασθεῖ σέ σχέση μέ τό 2010! Ἐκτιμᾶται ὅτι ἡ ἐποχή μετά τόν κορωνοϊό θά ἐκτοξεύσει τήν ζήτηση καί θά ἀνατραποῦν οἱ ἰσορροπίες ἀπό τήν παραγωγή ἕως τήν κατανάλωση. Παραλλήλως θά ἐμφανισθοῦν καί ἄλλα προβλήματα στήν Ἑλλάδα, ὅπως ἡ ἔλλειψις πόσιμου νεροῦ. Δέν πρέπει νά ξεχνᾶμε ὅτι τό 80%-85% τῶν ὑδάτινων πόρων δαπανᾶται γιά τήν ἄρδευση τῶν καλλιεργειῶν. Ἡ χώρα μας πρέπει νά ἑστιάσει στήν ἔρευνα γιά ἐναλλακτικές πρῶτες ὗλες, νά βελτιώσει τόν τρόπο πού καταναλώνει τό νερό καί νά υἱοθετήσει νέα καταναλωτικά πρότυπα.
Οἱ σύμβουλοι τοῦ Πρωθυπουργοῦ ἐκτιμοῦν ὅτι ἡ ἀστικοποίησις θά συνεχισθεῖ. Συνεπῶς οἱ εἰδικοί πρέπει νά ἀναζητήσουν λύσεις ὥστε ἡ ποιότης ζωῆς νά ἀναβαθμισθεῖ, μέσω σημαντικῶν ἐπενδύσεων στόν χῶρο τῶν ἐπικοινωνιῶν, τῆς ψηφιακῆς τεχνολογίας καί τῶν ὑποδομῶν. Ὁ τομεύς ὅμως πού πραγματικά θά ἐκτοξευθεῖ εἶναι ἡ τεχνολογία, μέ τίς ἐφαρμογές τῆς τεχνητῆς νοημοσύνης νά ἐξελίσσονται ἁλματωδῶς. Αὐτή θά συμπαρασύρει καί τήν υἱοθέτηση μέτρων κυβερνοασφαλείας, ἐνῶ ὁ ψηφιακός ἀναλφαβητισμός θά ἀποτελέσει παρελθόν. Ἡ ἑλληνική κοινωνία τό 2040 θά βασισθεῖ ἐπάνω στίς νέες τεχνολογίες. Σέ παγκόσμιο ἐπίπεδο θά καταγραφεῖ αὔξησις τῆς μεσαίας τάξεως καί τῆς καταναλώσεως. Ἡ ἐπιτροπή πιστεύει ὅτι τά ἑκατομμύρια πολῖτες τῆς μεσαίας τάξεως θά ἔχουν διαφορετικές καταναλωτικές συνήθειες καί ἀνάγκες. Αὐτές θά δημιουργήσουν νέες ἀγορές καί θά ἀνοίξουν νέες ἀγορές γιά τίς ἐξαγωγές. Τέλος, ἡ παγκόσμια οἰκονομία θά μετατοπισθεῖ καί ἀπό τόν παραδοσιακό πλούσιο Βορρᾶ τῆς Ἀμερικῆς καί τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης θά στραφεῖ πρός τίς ἀναδυόμενες οἰκονομίες τῆς Ἀνατολῆς καί τοῦ Νότου. Κατά τήν Ἐπιτροπή Foresight οἱ ὑπάρχουσες γεωστρατηγικές συμμαχίες θά χάσουν τήν δυναμική τους, θά αὐξηθοῦν οἱ περιφερειακές δυνάμεις καί θά δημιουργηθοῦν νέες συμμαχίες πού θά ἀνοίξουν τόν δρόμο γιά νέες οἰκονομικές καί ἐμπορικές συνεργασίες.
Τό πρῶτο βῆμα ἔγινε. Ἡ ἐπιτροπή foresight κάνει μία προβολή στό μέλλον τῆς χώρας μέχρι τό 2040. Πῶς θά εἶναι ἡ Ἑλλάς τοῦ 2040; Ποιές θά εἶναι οἱ κυρίαρχες τάσεις; Ποιές θά εἶναι οἱ προκλήσεις, στίς ὁποῖες θά καλεστεῖ ἡ χώρα νά δώσει ἀπαντήσεις; Ποιές πολιτικές θά πρέπει νά υἱοθετηθοῦν καί ποιές καινοτομίες θά πρέπει νά ἐνσωματωθοῦν, ἔτσι ὥστε ἡ Ἑλλάς νά ἀντιμετωπίσει τόσο τίς προκλήσεις ὅσο καί τούς κινδύνους;
Ποιές εἶναι λοιπόν οἱ ἑπτά «μεγατάσεις» (megatrends), πού θά ἐπηρεάσουν τήν πορεία τῆς χώρας μας μέχρι τό 2040, ὅπως καταγράφονται ἀπό τό νέο συμβουλευτικό ὄργανο τοῦ Κυριάκου Μητσοτάκη;
Τό ἐρώτημα εἶναι τό κατά πόσον ἡ Ἑλλάς θά μπορέσει ἀπό τώρα νά ἀρχίσει νά σκέπτεται πῶς θά ἀντιμετωπίσει τίς νέες προκλήσεις ὥστε νά μήν βρεθεῖ πρό ἐκπλήξεων μέ τό πιστόλι στό κρόταφο, ὅπως τόσες καί τόσες φορές. Τά μέλη τῆς ἐπιτροπῆς, μέ πρόεδρο τόν Γιάννη Μαστρογεωργίου, Γενικό Διευθυντή τοῦ Ἰνστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς καί πρώην Διευθυντή τοῦ ἑλληνικοῦ think tank «ΔΙΚΤΥΟ γιά τή Μεταρρύθμιση στήν Ἑλλάδα καί τήν Εὐρώπη», καί ἀναπληρωτή πρόεδρο τόν Ἐπαμεινώνδα Χριστοφιλόπουλο, κάτοχο τῆς Ἕδρας UNESCO γιά τήν Ἔρευνα τοῦ Μέλλοντος, ἔχουν παρουσιάσει τήν ἔκθεση καί πλέον ἔγκειται στά χέρια τῶν κυβερνώντων νά χαράξουν τήν ρότα…
