Άγιος Δημήτριος ο Μυροβλήτης: Ο έφιππος προστάτης της Θεσσαλονίκης
Ο βίος του Αγίου Δημητρίου
Ο Άγιος Δημήτριος γεννήθηκε ανάμεσα στο 280- 284 μ.Χ. Μαρτύρησε την εποχή των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού το 305 μ.Χ. Ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας στη Θεσσαλονίκη. Ως στρατιωτικός, ανελίχθηκε γρήγορα στις βαθμίδες του ρωμαϊκού στρατού. Σε ηλικία μόλις 22 ετών έφερε τον βαθμό του χιλίαρχου. Η ιδιότητά του ως αξιωματικός δεν τον εμπόδισε να δεχθεί την ορθόδοξη πίστη και να βαφτιστεί Χριστιανός.
Ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός εξέδωσε ένα διάταγμα «περί αρνήσεως του χριστιανισμού». Ο Δημήτριος το αγνόησε με αποτέλεσμα να φυλακιστεί στη Θεσσαλονίκη. Μαζί με τον Δημήτριο, στη φυλακή ήταν και ένας νεαρός χριστιανός που ονομαζόταν Νέστορας. Ο νεαρός αυτός επρόκειτο να αντιμετωπίσει σε μονομαχία τον φοβερό μονομάχο της εποχής, τον Λυαίο. Η μονομαχία προβλεπόταν θανατηφόρα για τον χριστιανό νέο.
Ο Νέστορας, πριν την αναμέτρηση με τον σωματώδη Λυαίο, επισκέφθηκε τον Δημήτριο στο κελί του και ζήτησε τη βοήθειά του. Ο Άγιος Δημήτριος του έδωσε την ευχή του. Με τη βοήθεια του Θεού και την πίστη των δύο ανδρών, ο Νέστορας νίκησε τον Λυαίο. Ο αυτοκράτορας εξοργίστηκε και διέταξε να θανατωθούν και οι δύο, Νέστορας και Δημήτριος.
Το σώμα του αγίου Δημητρίου ετάφη στον τόπο του μαρτυρίου του, σύμφωνα με τους συγγραφείς των εγκωμίων του Ευστάθιο Θεσσαλονίκης, Γρηγόριο Παλαμά και Δημήτριο Χρυσολωρά. Ο τάφος του μεταβλήθηκε σε βαθύ φρέαρ που αναβλύζει μύρο. Από το μύρο αυτό που βγαίνει από τον τάφο του έλαβε και το προσωνύμιο Μυροβλήτης.
Ο Άγιος Δημήτριος στη βυζαντινή αγιογραφία
Ο Άγιος Δημήτριος συχνά απεικονίζεται μπροστά στον Μαξιμιανό, στη φυλακή, ευλογώντας τον Νέστορα. Λόγω της ιδιότητάς του στον ρωμαϊκό στρατό αλλά και επειδή είναι προστάτης της Θεσσαλονίκης, σε άλλες αγιογραφίες εικονίζεται ως στρατιωτικός, είτε πεζός είτε έφιππος.
Μεταξύ των αγιογραφιών αυτών, υπάρχει μία στην οποία ο Άγιος Δημήτριος εικονίζεται έφιππος σε κόκκινο άλογο, σε αντίθεση με το άσπρο άλογο του Αγίου Γεωργίου. Στην εικόνα αυτή, ο Άγιος Δημήτριος απεικονίζεται ως καβαλάρης πάνω σε κόκκινο άλογο, με στρατιωτική στολή, φονεύοντας με το δόρυ του τον Τσάρο των Βουλγάρων Σκυλογιάννη. Πρόκειται για την απεικόνιση του θαύματος που έγινε τον Οκτώβριο του 1207 έξω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Τσάρος των Βουλγάρων Ιωαννίτζης, τον οποίο οι Βυζαντινοί αποκαλούσαν Σκυλογιάννη, φονεύτηκε από τον Άγιο Δημήτριο όταν πολιορκούσε τη Θεσσαλονίκη.
Στο πρόσωπο του Αγίου Δημητρίου, η Θεσσαλονίκη βλέπει τον προστάτη της. Εκτός από το παραπάνω θαύμα με τον Σκυλογιάννη, ο Άγιος Δημήτριος θεωρείται απελευθερωτής της Θεσσαλονίκης. Όχι μόνο γιατί η απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους το 1912 συνέπεσε με τη γιορτή του αγίου αλλά και γιατί, όπως λέει η παράδοση, πριν την απελευθέρωση της πόλης, οι κάτοικοί της είδαν τον άγιο έφιππο στον Λευκό Πύργο να τους εμψυχώνει.
Ένα ακόμη από τα πολλά θαύματα του Αγίου Δημητρίου, στην Αθήνα αυτή τη φορά, σχετίζεται με το προσωνύμιο Λουμπαρδιάρης που έχει. Το 1823 μ. Χ. οι Τούρκοι που ήταν αμπαρωμένοι στην Ακρόπολη ετοίμαζαν τα πυρομαχικά τους για να χτυπήσουν με κανόνια τους Έλληνες που βρίσκονταν στον ναό του Αγίου Δημητρίου. Ο Άγιος, όμως, έκανε το θαύμα του για να σωθούν οι Έλληνες. Η πυρίτιδα έσκασε στα χέρια των Τούρκων, καταστρέφοντας και τμήμα του μνημείου του Παρθενώνα. Για να μην ξεχαστεί το θαύμα αυτό, ο ναός λέγεται από τότε Άγιος Δημήτριος Λουμπαρδιάρης, από τη λουμπάρδα, το κανόνι δηλαδή, των Τούρκων που καταστράφηκε.
Απολυτίκιο Αγίου Δημητρίου
Ήχος γ’
Μέγαν εὕρατο ἐv τοῖς κιvδύvοις, σὲ ὑπέρμαχοv, ἡ οἰκουμένη, Ἀθλοφόρε τὰ ἔθνη τροπούμενον. Ὡς οὖν Λυαίου καθεῖλες τὴν ἔπαρσιν, ἐν τῷ σταδίῳ θαῤῥύvας τὸν Νέστορα, οὕτως Ἅγιε, Μεγαλομάρτυς Δημήτριε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.
Μέγαν εὕρατο ἐv τοῖς κιvδύvοις, σὲ ὑπέρμαχοv, ἡ οἰκουμένη, Ἀθλοφόρε τὰ ἔθνη τροπούμενον. Ὡς οὖν Λυαίου καθεῖλες τὴν ἔπαρσιν, ἐν τῷ σταδίῳ θαῤῥύvας τὸν Νέστορα, οὕτως Ἅγιε, Μεγαλομάρτυς Δημήτριε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.
