Γιατί είναι στόχος το Καστελλόριζο – Τι έλεγε Τούρκος Ναύαρχος το 2008
Αν και όλο αυτό το διάστημα η τουρκική επιθετικότητα έχει κατά κύριο λόγο στραφεί στην κυπριακή ΑΟΖ με τη γεώτρηση του «Πορθητή», η Άγκυρα φροντίζει παραλλήλως (αυτές τις ημέρες και με την άσκηση ‘Θαλασσόλυκος’) να ασκεί στρατιωτική πίεση και στην Ελλάδα. Οι παραβιάσεις του εθνικού εναερίου χώρου, ακόμα και οι υπερπτήσεις πάνω νησιά έχουν πλέον γίνει ρουτίνα. Όπως ρουτίνα έχουν γίνει και οι τουρκικές διεκδικήσεις επί ελληνικών νησίδων με την καινοφανή θεωρία των ‘γκρίζων ζωνών’.
Όλα τα παραπάνω, ωστόσο, ακριβώς επειδή de facto έχουν παγιωθεί στο πλαίσιο της ελληνοτουρκικής διένεξης, δεν αποτελούν αιτία θερμής κρίσης. Δεν συμβαίνει το ίδιο, όμως, με την πραγματοποίηση τουρκικών σεισμικών ερευνών στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Από τη δεκαετία του 1970, το ζήτημα αυτό έφερε επανειλημμένως τις δύο χώρες στα πρόθυρα της πολεμικής σύγκρουσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η κρίση του 1987.
Τότε το παιχνίδι παιζόταν στο κυρίως Αιγαίο. Τα τελευταία χρόνια, όμως, ειδικά μετά την ανακάλυψη κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, το κέντρο βάρους μετατοπίσθηκε εκεί και ειδικά στη θάλασσα νοτίως του άξονα Ρόδος-Καστελλόριζο. Η Τουρκία έχει κατά καιρούς δεσμεύσει για σεισμικές έρευνες περιοχές, οι οποίες εισέρχονται και στην ελληνική υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ (δυτικά) και στην κυπριακή ΑΟΖ (ανατολικά), με βάση τον κανόνα της μέσης γραμμής. Αυτό έχει κάνει και για τον ερχόμενο Αύγουστο στη θαλάσσια περιοχή νοτίως της Ρόδου.
Το έδαφος, άλλωστε, είναι στρωμένο. Η Άγκυρα ισχυρίζεται εδώ και πολλά χρόνια ότι τα ελληνικά νησιά έχουν μόνο χωρικά ύδατα έξι μιλίων. Αμφισβητεί εμπράκτως ότι έχουν δικαίωμα σε υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ, παρότι η σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει ρητά ότι κατοικημένα νησιά έχουν τέτοιο δικαίωμα. Ακόμα και η πιο μικρή νησίδα έχει ΑΟΖ εάν συντηρεί πάνω της έστω και στοιχειώδη οικονομική δραστηριότητα, όπως π.χ. ένα κοπάδι κατσίκες.
Με βάση, όμως, τη δική τους παντελώς αυθαίρετη ερμηνεία του Διεθνούς Δικαίου (δεν έχουν υπογράψει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας), οι Τούρκοι εδώ και χρόνια δεσμεύουν θαλάσσιες περιοχές και παραχωρούν δικαιώματα στην κρατική εταιρεία τους ΤΡΑΟ για σεισμικές έρευνες σ’ αυτές. Αν και στη θάλασσα μεταξύ Κρήτης και Κύπρου δεν έχουν επισήμως πραγματοποιηθεί συστηματικές σεισμικές έρευνες, οι ειδικοί επιστήμονες εκτιμούν πως υπάρχουν μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων.
Είναι αξιοσημείωτη η δήλωση που είχε κάνει στις 19 Οκτωβρίου 2008, ο τότε αρχηγός ΓΕΝ της Τουρκίας ναύαρχος Μετίν Ατάτς: «Εκτιμώ ότι η Ανατολική Μεσόγειος θα καταστεί εστία προστριβών και συγκρούσεων, λόγω της πετρελαϊκής σπουδαιότητας που θα αποκτήσει προσεχώς. Εξ αιτίας των πετρελαίων που διαθέτει, θα μετατραπεί σ’ ένα δεύτερο Αραβικό Κόλπο. Η Τουρκία πρέπει να επαγρυπνεί και να αντιδράσει».
Προσπαθούν να αποκόψουν το Καστελλόριζο
Μια ματιά στον χάρτη αρκεί για να διαπιστωθεί η στρατηγική σημασία του Καστελλόριζου σε ενδεχόμενη μελλοντική οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο. Με βάση την αρχή της μέσης γραμμής, το μικρό αυτό νησιωτικό σύμπλεγμα εξασφαλίζει στην Ελλάδα μια τεράστια θαλάσσια έκταση (μεταξύ Κρήτης και Κύπρου). Εάν ποτέ η υπόθεση της οριοθέτησης έφθανε στο Διεθνές Δικαστήριο πιθανόν αυτό να μην έδινε πλήρη επήρεια στο σύμπλεγμα του Καστελλόριζου. Θα συνδύαζε την αρχή της μέσης γραμμής με την αρχή της αναλογικότητας. Σε κάθε περίπτωση, όμως, θα έδινε, συγκριτικά με την έκταση του συμπλέγματος Καστελλόριζο, Ρω και Στρογγύλη, μία μεγάλη θαλάσσια έκταση προς νότο.
Έχοντας απόλυτη συνείδηση της στρατηγικής σημασίας του νησιωτικού συμπλέγματος του Καστελλορίζου, οι Τούρκοι, εκτός των άλλων, επιχειρούν να το αποκόψουν από την αλυσίδα των ελληνικών νησιών του Αιγαίου. Κατά τη διάρκεια των ελληνοτουρκικών διερευνητικών επαφών, μάλιστα, η Άγκυρα είχε ζητήσει το Καστελλόριζο να εξαιρεθεί από τις διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, με το επιχείρημα ότι ανήκει στη Μεσόγειο κι όχι στο Αιγαίο.
Υπενθυμίζουμε ότι προ καιρού ο Τσιρώνης, πρώην υπουργός στην κυβέρνηση Τσίπρα, είχε δηλώσει ακριβώς το ίδιο. Θα μπορούσαμε να αποδώσουμε εκείνη τη δήλωση σε άγνοια του εθνικού διακυβεύματος, αν δεν είχε συμπέσει χρονικά με τις δηλώσεις Κοτζιά και Κατρούγκαλου. Όπως θα θυμούνται οι αναγνώστες, ο πρώην και ο νυν υπουργός Εξωτερικών δημοσίως μίλησαν με θέρμη για τα δικαιώματα της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, λες και αμφισβήτησε κανείς τα νόμιμα δικαιώματά της. Είναι τυχαίο άραγε ότι οι Κοτζιάς και Κατρούγκαλος αφαίρεσαν τον κρίσιμο επιθετικό προσδιορισμό ‘νόμιμα’;
Επιδίωξη των Τούρκων είναι να παρουσιάσουν το εν λόγω νησιωτικό σύμπλεγμα σαν απομονωμένες ελληνικές νησίδες, οι οποίες βρίσκονται κάτω από την τουρκική ακτογραμμή και ως εκ τούτου δεν δικαιούνται υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ. Όταν τον Μάρτιο του 2011 ο Νταβούτογλου είχε επισκεφθεί την Ελλάδα, είχε φροντίσει να προβεί στην εξής σημαντική δήλωση:
«Το Καστελλόριζο βρίσκεται στη Μεσόγειο. Σ’ ό,τι αφορά το νησί του Καστελλόριζου, η Τουρκία έχει βάσιμες νομικές και πολιτικές θέσεις σε συμφωνία με το Διεθνές Δίκαιο και τη νομολογία των διεθνών δικαστηρίων, συμπεριλαμβανομένης και της Χάγης. Και γνωρίζουμε ότι η Ελλάδα και η Τουρκία διαφωνούν σχετικά με τις θαλάσσιες ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο».
Κατάθεση συντεταγμένων
Κατόπιν των παραπάνω, το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν η Άγκυρα θα στείλει τελικώς σκάφος της να πραγματοποιήσει σεισμικές έρευνες νοτίως του άξονα Ρόδος-Καστελλόριζο. Εάν το πράξει θα ανατρέψει τη μέχρι τώρα ασταθή ισορροπία που επικρατεί στη θαλάσσια αυτή περιοχή. Μία τέτοια ενέργεια (πολύ περισσότερο εάν στείλει γεωτρύπανο) θα πυροδοτούσε αναπόφευκτα ελληνοτουρκική κρίση, δεδομένου ότι η Αθήνα δεν μπορεί να περιορισθεί μόνο σε διπλωματική καταγγελία.
Προ μηνών, όταν τουρκικό σκάφος είχε επιχειρήσει να πραγματοποιήσει σεισμικές έρευνες στην περιοχή, ελληνική φρεγάτα είχε με ελιγμούς παρεμποδίσει τις έρευνες, προκαλώντας την οργή της Άγκυρας. Αυτή η αντίδραση, ωστόσο, δεν είναι σίγουρο ότι μπορεί να επαναλαμβάνεται. Εάν οι Τούρκοι αποφασίσουν να πυροδοτήσουν κρίση, θα φροντίσουν το ερευνητικό σκάφος τους να συνοδεύεται από δικές τους ναυτικές μονάδες, οπότε εκ των πραγμάτων θα προκύψει ζήτημα κλιμάκωσης και κρίσης.
Μέχρι τώρα, η Άγκυρα έχει αποφύγει να τραβήξει τα πράγματα στα άκρα, αν και φροντίζει να υπενθυμίζει εμπράκτως τη θέση της. Πριν μερικά χρόνια το ιταλικό ερευνητικό σκάφος Explora είχε ζητήσει άδεια από την Αθήνα για να πραγματοποιήσει έρευνες σε ελληνική θαλάσσια ζώνη (νοτιοδυτικά του Καστελόριζου και κοντά στην Κάσο) με σκοπό την πόντιση καλωδίου οπτικών ινών που θα συνδέει το Ισραήλ με την Ιταλία. Η Αθήνα είχε δώσει την άδεια, αλλά τουρκική φρεγάτα είχε εκδιώξει το Explora από την περιοχή, με το επιχείρημα ότι επιχειρούσε σε τουρκική υφαλοκρηπίδα.
Ουσιαστικά, η Άγκυρα είχε διακηρύξει με στρατιωτικού τύπου ενέργειες τη διεκδίκηση της θαλάσσιας περιοχής νότια και νοτιοανατολικά της γραμμής Καστελόριζο-Ρόδος-Κάρπαθος-Κάσος-Κρήτη. Για να προσδώσουν υπόσταση στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν τετελεσμένα, οι Τούρκοι αναπτύσσουν έντονη αεροναυτική παρουσία στην περιοχή. Θέλουν να καταστήσουν σαφές ότι έχουν θέσει υπό τον στρατιωτικό έλεγχό τους τη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κρήτης και Κύπρου. Για τον σκοπό αυτό συχνά εκδίδουν ΝΟΤΑΜ, με την οποία δεσμεύουν περιοχές, ειδικά μεταξύ Ρόδου και Καστελλόριζου, για την πραγματοποίηση ασκήσεων.
Η Αθήνα έχει μέχρι τώρα αποφύγει να καταθέσει στον ΟΗΕ τις συντεταγμένες των εξωτερικών ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας για να μην ερεθίσει τους Τούρκους. Η κατευναστική πολιτική της, όμως, δεν έχει εμποδίσει την πύκνωση και κλιμάκωση των δικών τους προκλήσεων, με σκοπό να εγγράψουν επεκτατικές υποθήκες. Η κατάθεση συντεταγμένων (με βάση την αρχή της μέσης γραμμής) δεν σημαίνει μονομερή οριοθέτηση. Σημαίνει ότι η Ελλάδα καταγράφει και καταθέτει τη θέση της στο ζήτημα της οριοθέτησης.
Σταύρος Λυγερός
SLPress
