Του Αρχιμανδρίτη Γεράσιμου Φραγκουλάκη
Αννόβερο Γερμανίας
Σύμφωνα με την παράδοση η Μονή της Αγίας Τριάδος στη Χάλκη ιδρύθηκε από τον Ιερό Φώτιο Α΄, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, (858-867 και 877-886 μ.Χ.). Η μνήμη του Ιερού Φωτίου τιμάται από την Εκκλησία μας την 6η Φεβρουαρίου.
Με βάση αυτή την παράδοση ορίσθηκε ο Ιερός Φώτιος προστάτης της Μονής και της Ιεράς Θεολογικής Σχολής από το 1844, έτος ιδρύσεώς της με πρώτο Σχολάρχη τον Μητροπολίτη Σταυρουπόλεως Κωνσταντίνο Τυπάλδο (1795-1867).
Με την ευκαιρία της μνήμης του Αγίου Φωτίου και με αφορμή την συζήτηση που γίνεται στις μέρες μας για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, αποτολμούμε ένα μικρό αφιέρωμα προκειμένου να ταξιδεύσουμε νοερά στο χρόνο και να ξεναγηθούμε σύντομα στην ιστορία της Ιεράς Θεολογικής Σχολής, αυτό το μεγάλο στολίδι και ακριβό θησαυρό του Οικουμενικού Πατριαρχείου μας.
Η Σχολή αναγνωρίζεται ως: «Η Θεολογική Σχολή της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας», στους κανονισμούς λειτουργίας που έχουν εκδοθεί από το 1845 μέχρι και το 1903. Από το 1951 εμφανίζεται και ο άλλος γνωστός τίτλος: «Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης». Πέρα από το χαρακτήρα και το στόχο της Σχολής, οι ονομασίες αυτές δείχνουν και τον τόπο όπου βρίσκεται.
Η τοποθεσία όπου είναι εγκατεστημένη η Σχολή καλείται λόφος της Ελπίδος, και στα τούρκικα Ümit Tepesi ή Papaz Dagi:ο λόφος των Παπάδων, με υψόμετρο 85 μέτρα, στο νησί της Χάλκης, ενός από τα Πριγκηπόννησα. Ατμοπλοϊκώς απέχει από την Κωνσταντινούπολη περίπου μία ώρα. Η ονομασία στα τούρκικα είναι HEYBELI ADA (από το Heybe:δισσάκι), νησί Δισακκοειδές ή Ταγαρονήσι, από τις κοιλάδες και τους λόφους που σχηματίζουν είδος δισακκίου.
Το περιβάλλον είναι σαγηνευτικό. Ο επισκέπτης αισθάνεται ότι βρίσκεται στο μεταίχμιο ουρανού και γης. Το βλέμμα άνετα μπορεί να περιπλανηθεί σε όλες τις πλευρές της θάλασσας. Από την παραλία της Θράκης μέχρι το αρχαίο Βυζάντιο, τη Χαλκηδόνα, τη Βιθυνία και τα άλλα Πριγκηπόννησα.
Σ’ αυτό το λόφο βρίσκεται μαζί με την Μονή της Αγίας Τριάδας, η οποία συναντάται και με τις ονομασίες: Μονή των Δεσποτών, Μονή της (του) Χαλκίτου, Σιών, Νέα Σιών, του Εσόπτρου, του Κατόπτρου, Περίβλεπτος και Στούδιον Σοφίας και Μαθημάτων.
Κατά πάσα πιθανότητα στη Μονή παρέμεινε για δύο χρόνια (809-811 μ.Χ.) ο Άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης.
Κατά το έτος 1603 η βασίλισσα Αικατερίνη η Κομνηνή, ως μοναχή Ξένη, αφιερώνει στη Μονή χειρόγραφο Ευαγγέλιο, όπου την ονομάζει Μονή της Αγίας Τριάδος Χάλκης.
Η Μονή ανακαινίσθηκε σε διάφορες περιόδους τρεις φορές. Τέταρτος κτήτορας και ανακαινιστής της Μονής είναι ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γερμανός ο Δ΄. Η Μονή είχε καταστραφεί από φωτιά το 1821. Τον Σεπτέμβριο του 1842 ανέλαβε ο Πατριάρχης Γερμανός να ανακαίνιση την κατεστραμμένη Μονή. Με κυβερνητική άδεια που εξασφάλισε, αποκατέστησε τις ζημιές που είχαν προκληθεί από την πυρκαγιά αλλά και από σεισμό, εξαιτίας του οποίου ο ναός ήταν ετοιμόρροπος. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1844, ο ίδιος ο Πατριάρχης με συλλειτουργούς τους Μητροπολίτες του Θρόνου τέλεσε τα εγκαίνια του ναού.
Στους ανακαινισμένους χώρους ο Πατριάρχης Γερμανός ίδρυσε το 1844, την Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης.
Λίγες ημέρες μετά τα εγκαίνια της Μονής, την 1η Οκτωβρίου 1844 έγιναν τα εγκαίνια της Θεολογικής Σχολής, από τον Μητροπολίτη Καισαρείας Παΐσιο και στις 8 του ίδιου μήνα άρχισαν κανονικά τα μαθήματα.
Για ενάμιση αιώνα περίπου η Σχολή έζησε περιόδους γαλήνης αλλά και μεγάλων κοινωνικών αναστατώσεων, τοπικών και παγκοσμίων πολέμων.
Το 1971 το Υπουργείο Παιδείας της Τουρκίας έκρινε αντισυνταγματική την λειτουργία της Σχολής και την έκλεισε.
Αργότερα το 1984, σταμάτησε τη λειτουργία του και το Λυκειακό τμήμα της Σχολής.
Ο Παναγιότατος Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, στον ενθρονιστήριο λόγο του, στις 2 Νοεμβρίου 1991, προγραμματικά ως πρώτο μέλημα της πατριαρχίας του έθεσε την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
Η Θεολογική Σχολή Χάλκης ανήκει στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίο έχει, όπως είναι γνωστό, την δική του γεωγραφική περιοχή και κατέχει το πρωτείον τιμής μεταξύ των άλλων ορθοδόξων Εκκλησιών.
Η Σχολή ιδρύθηκε για να εξυπηρετήσει άμεσες ανάγκες της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως και της Ορθοδοξίας γενικότερα.
Πολλοί είναι οι εκκλησιαστικοί ηγέτες, αλλά και άλλες μεγάλες προσωπικότητες που αποφοίτησαν από τη Σχολή αυτή.
Μεταξύ αυτών των προσωπικοτήτων συγκαταλέγεται και ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος.
Ευχόμαστε, με την ευκαιρία του εορτασμού του Εφόρου της Μονής και ης Ιεράς Θεολογικής Σχολής, Ιερού Φωτίου, σύντομα να κληθεί ο Παναγιότατος, για να τελέσει τα εγκαίνια της επαναλειτουργίας της Σχολής.
