"Οἱ Ἕλληνες ραγιάδες σηκώθηκαν σάν ἔνας ἄνθρωπος κί ορκίστηκαν ἤ νά πεθάνουν ἤ νά ελευθερωθούν"
Ἐπιμέλεια Σάββας Ἡλιάδης, δάσκαλος-Κιλκίς
Περιοδικό: «ΔΙΑΠΛΑΣΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΩΝ»
Ἀθῆναι, 24 Μαρτίου 1934
25η ΜΑΡΤΙΟΥ
Ἡ παρακάτω ἐπιστολὴ εἶναι γραμμένη τὸ ἔτος 1933, ἀπὸ τὸν Γρηγόριο Ξενόπουλο, μὲ τὸ ψευδώνυμο «ΦΑΙΔΩΝ», στὸ περιοδικὸ «Η ΔΙΑΠΛΑΣΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΩΝ» καὶ ἀναφέρεται στὸν ἑορτασμὸ τῆς ἐπετείου τῆς 25ης Μαρτίου. Πιστεύουμε πὼς ἀξίζει νὰ διαβαστεῖ σήμερα, καθὼς ἀντικατοπτρίζει τὴν ἄποψη τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ τῆς ἐποχῆς ἐκείνης γιὰ τὴν Μεγάλη Ἐπανάσταση. Μᾶς δίνει ἐνδιαφέρουσες πληροφορίες, τύπου δημοσιογραφικοῦ ρεπορτάζ, ποὺ δὲν μποροῦμε νὰ τὶς βροῦμε εὔκολα ἀπὸ ὁποιαδήποτε πηγή, προκαλεῖ δὲ ἀνάμεικτα συναισθήματα καὶ σκέψεις. Ἐπιπλέον προβληματίζει, δίνοντας ἀφορμὴ γιὰ τοὺς ἀνάλογους συσχετισμοὺς μὲ τὴ σημερινὴ κατάσταση, γράφοντας γιὰ τὴν «φιλία» μεταξὺ Τουρκίας καὶ Ἑλλάδας. Πέρασαν ἀπὸ τότε 88 χρόνια. Κοντεύει ἕνας αἰώνας. Εἶναι δὲ ἰδιαίτερα ἐνδιαφέρουσα, γιὰ ὅσους... γνωρίζουν τὴν ἱστορία καὶ τὴν κοινωνικοπολιτικὴ κατάσταση τῆς περιόδου ἐκείνης.
Ἀγαπητοί μου,
Σὰν αὔριο, ἐδῶ κι ἑκατὸν δώδεκα χρόνια, οἱ Ἕλληνες ραγιάδες σηκώθηκαν σὰν ἕνας ἄνθρωπος κι ὁρκίστηκαν ἢ νὰ πεθάνουν ἢ νὰ ἐλευθερωθοῦν. Κι ἄρχισε ὁ μεγάλος, ἄνισος ἀγώνας, ποὺ βάσταξε ἑφτὰ ὁλάκερα χρόνια. Ὁ τύραννος, ὁ ἐχθρός, ἦταν ὁ Τοῦρκος. Τετρακόσια χρόνια τους κρατοῦσε κάτω ἀπὸ τὸ σκληρὸ ζυγὸ τοῦ ὁ κατακτητής, ποὺ ἦρθε ἀπ` τὴν Ἀσία. Καὶ τώρα πολεμοῦσαν γιὰ νὰ τὸν ἀποτινάξουν. Ἀλλὰ ἦταν δυνατὸς κι ὅ,τι εἶχε, ἐννοοῦσε νὰ τὸ κρατήσει μὲ κάθε τρόπο. Δὲν πολεμοῦσε μόνο ἐκείνους ποὺ εἶχαν πάρει ὄπλα. Ἐξόντωνε πολὺ πιὸ εὔκολά τους ἄμαχους ἑλληνικοὺς πληθυσμούς. Ἔσφαζε, κρεμοῦσε, ἔκαιγε, ἐρήμωνε. Ὅσοι ραγιάδες εἶχαν χαθεῖ στὰ τετρακόσια χρόνια της σκλαβιᾶς, τόσοι καὶ περισσότεροι χάθηκαν στὰ ἑφτὰ μόνο χρόνια του πολέμου. Ἀλλὰ τὰ ἡρωικὰ κατορθώματα, σὲ ξηρὰ καὶ σὲ θάλασσα, ἐκείνων ποὺ ἀγωνίζονταν γιὰ τὴν ἐλευθεριά, κίνησαν τὸν θαυμασμὸ καὶ τὴ συμπάθεια τοῦ κόσμου. Μπῆκε στὴ μέση ἡ μεγάλη Εὐρώπη. Κι ἡ μικρὴ Ἑλλάδα ἐλευθερώθηκε.
Χωρὶς νὰ θέλει, ἡ Τουρκία ὑποχρεώθηκε νὰ ἀφήσει ἥσυχο τὸ μικρὸ νέο βασίλειο τῶν ἐλευθέρων. Ἀλλὰ ἡ ἔχθρα τῆς ἐξακολουθοῦσε. Δὲν μποροῦσε προπάντων νὰ συγχωρέσει στοὺς Ἕλληνες πὼς ἦταν οἱ πρῶτοι ἀπὸ τοὺς ραγιάδες ποὺ σηκώθηκαν, δίνοντας τὸ παράδειγμα καὶ στοὺς ἄλλους. Κι ἡ Τουρκία ἄργησε πολὺ νὰ ἀναγνωρίσει τὸ μικρὸ νέο βασίλειο. Ἀρκεῖ νὰ θυμηθοῦμε αὐτό: Τὰ πρῶτα χρόνια της βασιλείας τοῦ Ὄθωνα ἡ Ἑλλάδα ἀποφάσισε νὰ στείλει πρεσβευτὴ στὴν Πόλη κι ἔστειλε τὸν Ζωγράφο. Ἀλλὰ σὲ λίγο ἀναγκάστηκε νὰ τὸν ἀνακαλέσει, γιατί ὁ Σουλτάνος μὲ κανέναν τρόπο δὲν θέλησε νὰ τὸν δεχτεῖ! Μόνο μία φορὰ εὐδόκησε νὰ τὸν καλέσει στὸ παλάτι, στοὺς γάμους τῆς κόρης του. Ἀλλὰ ποτὲ δὲν τοῦ παραχώρησε ἰδιαίτερη ἀκρόαση. Οὔτε νὰ τὸν δεῖ στὰ μάτια τοῦ τὸν πρεσβευτὴ τῶν ραγιάδων, ποὺ τόλμησαν νὰ ἐλευθερωθοῦν. Κι ἡ ἔχθρα ἐξακολουθοῦσε…
Ἀλλά, πῶς ἀλλάζουν οἱ καιροί! Αὔριο, φανταστεῖτε, θὰ ἰδοῦμε καὶ τουρκικὰ ἀεροπλάνα, ποὺ ἦρθαν, γιὰ νὰ λάβουν μέρος στὴν ἐθνική μας γιορτή. Ἡ Τουρκία, γιὰ πρώτη φορά, γιορτάζει μαζὶ μὲ τὴν Ἑλλάδα τὴν 25η Μαρτίου. Καὶ γὶ' αὐτὸ ἀκριβῶς θεωρῶ τὴ φετινὴ ἐπέτειο τὴν πιὸ ἔνδοξη, τὴν πιὸ θριαμβευτικὴ ἀπ` ὅσες γιορτάσαμε μέχρι σήμερα. Ἡ Τουρκία, ποὺ δὲν ἤθελε μία φορὰ οὔτε πρεσβευτή μας νὰ δεχτεῖ, ἔγινε πιὰ φίλη μας. Θέλει τὴ φιλία μᾶς ὅσο τὴ θέλουμε κι ἐμεῖς. Γιατί εἶδε κι αὐτὴ πὼς ἡ φιλία μᾶς ἀξίζει τώρα καὶ λογαριάζεται. Μέσα στὰ ἑκατὸν δώδεκα αὐτὰ χρόνια προοδέψαμε, μεγαλώσαμε, γινήκαμε δυνατοί. Πήραμε μὲ τὸ σπαθὶ μᾶς ὅσες χῶρες μπορέσαμε ἀπὸ τὴν προγονική μας κληρονομιά, μαζέψαμε στὸ ἐλεύθερό μας κράτος ὅλους σχεδὸν τοὺς Ἕλληνες καὶ ἂν μένουν ἀκόμα καὶ μερικὲς χῶρες δικές μας σὲ ξένα χέρια, ἀναγνωρίσαμε πὼς κι ἐμᾶς καὶ τὸν κόσμο συμφέρει νὰ ζήσουμε στὸ ἑξῆς εἰρηνικά, ἑνωμένοι καὶ φιλιωμένοι. Καὶ πρῶτα πρῶτα μὲ τὴν Τουρκία, ποὺ τόσα κοινὰ συμφέροντα ἔχουμε μαζί της. Γὶ` αὐτὸ κάναμε τὴν τελευταία συμφωνία, ποὺ ὁ κόσμος τὴν θεώρησε σὰν μία ἐγγύηση γιὰ τὴν εἰρήνη τοῦ μέλλοντος.
Πῶς ἀλλάζουν οἱ καιροί! Ὁ Τοῦρκος σήμερα δὲν εἶναι πιὰ ὁ ἐχθρός εἶναι ὁ φίλος. Ὁ πόλεμος κι ἡ διπλωματία ἔλυσαν τὶς προαιώνιες διαφορὲς ποὺ εἴχαμε μεταξύ μας καὶ δώσαμε τὰ χέρια. Τουρκικὰ ἀεροπλάνα ἔρχουνται νὰ τιμήσουν τὴν ἐθνική μας γιορτή. Μαχμοὺτ ἔλεγαν τὸν Σουλτάνο ἐκεῖνο, ποὺ δὲν θέλησε ποτὲ νὰ δεχτεῖ τὸν πρεσβευτὴ στὴν Πόλη. Τί θὰ `λέγε ὁ κακόμοιρος, ἂν σηκωνόταν ἄξαφνα ἀπὸ τὸν τάφο κι ἔβλεπε αὐτὰ τὰ ἀεροπλάνα μὲ τὴν τουρκικὴ σημαία στὴν Ἀθήνα; Δὲν θὰ πίστευε στὰ μάτια του. «Πετοῦν τώρα οἱ ἄνθρωποι σὰν πουλιά; Καὶ οἱ Τοῦρκοι μου πᾶνε πετώντας στὴν Ἑλλάδα, ὄχι γιὰ νὰ ρίξουν μπόμπες καὶ νὰ κάψουν ραγιάδες, παρὰ γιὰ νὰ γιορτάσουν μαζί τους τὴ φοβερὴ ἐκείνη ἡμέρα, ποῦ ἕνας Δεσπότης τους, στὴν Ἁγία Λαύρα, σήκωσε τὴ σημαία τῆς ἀνταρσίας; Πῶς τοὺς τὸ ἐπέτρεψε αὐτὸ ὁ Σουλτάνος; - Μπά! Μὰ δὲν ὑπάρχει πιὰ Σουλτάνος στὴν Πόλη! Ἕνας κοινὸς θνητός, ποὺ τὸν λένε Κεμάλ, κυβερνᾶ τὴν Τουρκία ἀπὸ τὴν Ἄγκυρα. Κι εἶναι, λέει, πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας! Μὰ οὔτε ἡ Ἑλλάδα δὲν ἔχει βασιλιά. Ἕνας πρόεδρος τὴν κυβερνᾶ κι αὐτήν. Καὶ εἶναι τόσο μεγάλη! Ὡς τὴ Θράκη βλέπω γαλανόλευκες σημαῖες!»
Ἔτσι ἀλλάζουν οἱ καιροί…
Σᾶς ἀσπάζομαι «ΦΑΙΔΩΝ»
Σάββας Ἠλιάδης
Δάσκαλος
Κιλκίς, 12-3-2021
