Από τη συνολική απουσία πληροφοριών σχετικά με την εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία σε κοινωνικοπολιτικό αλλά και οικονομικό επίπεδο των προηγούμενων δεκαετιών στη δημόσια σφαίρα έχουμε περάσει πλέον στην ακατάσχετη παροχή πληροφοριών δίχως όμως σύνδεση αυτών με το διεθνοπολιτικό γίγνεσθαι.
Το διεθνές σύστημα βρίσκεται σε φάση νέων μεταβλητών αλλά όχι σε φάση αλλαγής των υφιστάμενων πολικοτήτων που διέπουν τη λειτουργία του. Οπως έχω ήδη συζητήσει και σε άλλες δημόσιες τοποθετήσεις μου, ο πολυπολικός χαρακτήρας του διεθνούς συστήματος ενδυναμώνεται με την έλευση της πανδημίας COVID-19, δίνοντας την ευκαιρία σε κράτη όπως η Ιαπωνία ή η Ινδία με ρόλο στις ευρύτερες ιατρικές ή τεχνολογικές εξελίξεις να ενταχθούν στο club των ισχυρών με διακριτό ρόλο και παρουσία. Είναι δεδομένο ότι η Τουρκία όχι μόνο απουσιάζει από αυτή τη διαδικασία ωρίμανσης του πολυπολισμού αλλά δείχνει ότι έχει αποδεχθεί τον ρόλο του Ιανού, αυτόν του κράτους-μέλους του ΝΑΤΟ αλλά με δεδομένες τις στενές σχέσεις εξάρτησης, οικονομικής κυρίως, από τη Ρωσία και το Κατάρ.
Η συμμετοχή της Τουρκίας στα δύο ανοικτά μέτωπα της Αραβικής Ανοιξης σήμερα στην περιοχή μας, στη Συρία αλλά και στη Λιβύη, χαιρετίζεται από πολλούς ως σημάδι ενίσχυσης του στρατηγικού ρόλου της γείτονος στις εξελίξεις της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά μια ψύχραιμη και ορθολογική επιστημονική ανάλυση μας δείχνει ότι ενώ η Τουρκία αυξάνει τις στρατηγικές τριβές εις βάρος της ασθενούς της οικονομίας, πυροβολεί τα πόδια της συνεργαζόμενη με οργανώσεις που έχουν ταυτότητα ριζοσπαστικού παρία και αυξάνει την αναθεωρητική της ρητορική, στην πραγματικότητα δεν κερδίζει κάτι συγκεκριμένο και απτό. Τα όνειρα της Τουρκίας για παρουσία σε Συρία και Λιβύη περνούν από τη Μόσχα, επομένως είτε η Τουρκία δέχεται επισήμως τον ρόλο μαριονέτας είτε αποχωρεί από τις δύο περιοχές, ενώ η πολιτική της στο Κουρδικό έχει αποτύχει ολοσχερώς εξαιτίας του κουρδικού καντονιού στο Β. Ιράκ. Η ναυτική παρουσία της Τουρκίας στην Αδριατική μέσω της Αλβανίας, ακόμη κι αν επικυρωθεί η μετατροπή της βάσης Πασά Λιμάνι στον Αυλώνα σε ναύσταθμο εξισορροπείται στρατηγικά με τη συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας για οριοθέτηση ΑΟΖ, ενώ η συμφωνία μεταξύ Αθήνας και Ρώμης ενισχύει και τις προοπτικές του αγωγού EastMed μην επιτρέποντας στην Τουρκία να οραματίζεται καθολική επικράτηση του TurkStream στα ενεργειακά δεδομένα της Ευρώπης.
Η παραπάνω εικόνα, αν συνδυασθεί με μια οικονομία που έχει καταρρεύσει επισήμως, την οξείδωση του κοινωνικού συμβολαίου εξαιτίας της αδυναμίας του κράτους να αντιμετωπίσει επιτυχώς την πανδημία και με ένα πολιτικό σύστημα που προσφέρει τη δυνατότητα σε ακροδεξιούς παράγοντες όπως η Meral Aksener να μεγιστοποιεί τον ρόλο της ως εκλογικό μπαλαντέρ, δείχνει μια Τουρκία με δομικές δυσλειτουργίες και αρρυθμίες που πόρρω απέχει από αυτή που προβάλλει η προπαγάνδα της Αγκυρας. Στην Ελλάδα η εικόνα που δίνεται για την Τουρκία αναδεικνύει μια δυναμική που όχι μόνο δεν έχει σημείο επαφής με την πραγματικότητα αλλά που λειτουργεί παρελκυστικά και για το εγχώριο επίπεδο μικρο-ανάλυσης. Γιατί λοιπόν η Τουρκία συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο απέναντι στην Ελλάδα αλλά και στις μεγάλες ενεργειακές εταιρείες Exxon Mobil και Total;
Στο λιγότερο γνωστό αλλά εξίσου ενδιαφέρον έργο του «Αποκαλύψεις στον Τίτο Λίβιο» ο Νικολό Μακιαβέλι υποστηρίζει ότι μερικές φορές είναι σοφό να σκορπάς τρέλα με τις πολιτικές σου, εννοώντας ότι ελεγχόμενες δόσεις αφερεγγυότητας όταν όλα τα άλλα μέσα έχουν εξαντληθεί δύναται να λειτουργήσουν ως σωσίβιο για να αποφευχθεί μια ηχηρή και ολιστική κατάρρευση. Καμία σοβαρή ανάλυση δεν μπορεί να σταθεί απέναντι στην προοπτική ενός θερμού επεισοδίου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας εξαιτίας των τουρκικών ερευνών για υδρογονάνθρακες στην περιοχή ανατολικά μεταξύ Ρόδου, Καρπάθου και Κρήτης. Κι αυτό γιατί όλοι γνωρίζουν ότι κάτι τέτοιο θα βλάψει ανεπανόρθωτα τη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, αρκεί ασφαλώς η Αθήνα να έχει ήδη ενημερώσει σχετικά όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές ότι τα Ιμια δεν πρόκειται να επαναληφθούν. Ο Ερντογάν στοχεύει στο να αυξάνει τη στρατηγική υπεραξία του κράτους του μέσω του «Δόγματος του Τρελού», διατηρώντας τη ρευστότητα της Ανατολικής Μεσογείου σε υψηλές τιμές. Η Τουρκία δεν μπορεί να δικαιολογήσει τον αναθεωρητικό της ρόλο σε συνθήκες σταθερότητας, και αυτό είναι ένα δεδομένο που οφείλει να προβληθεί διεθνώς συστηματικά από την Αθήνα.
Η Τουρκία επιδιώκει να πληγώνει διαρκώς την Ελλάδα σε οικονομικό επίπεδο αυξάνοντας τις στρατηγικές τριβές, ή προβαίνοντας σε εργαλειοποίηση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών εναντίον της εθνικής μας ασφάλειας. Η οικοδόμηση μιας Υψηλής Στρατηγικής που θα προνοεί για έξυπνη αποτροπή, τεχνολογικώς αναβαθμισμένη δηλαδή, βασισμένη πάνω σε οικονομίες κλίμακος, πρέπει να αποτελεί βασική στόχευση για την Αθήνα.
Λίτσας Σπύρος Ν. Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Η νέα επιστημονική του μονογραφία «U.S. Foreign Policy in the Eastern Mediterranean: Power Politics and Ideology Under the Sun» κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Springer
Το Βήμα
