Αντισυνταγματική η λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές
Ὁλομέλεια τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας (στό ἑξῆς: ΣτΕ)ἔκρινε ἀντισυνταγματική τήν ἀπόφαση τοῦ Ὑφυπουργοῦ Ἀνάπτυξης καί Ἀνταγωνιστικότητας, πού ἐπέτρεπε τή λειτουργία τῶν ἐμπορικῶν καταστημάτων ὅλες τίς Κυριακές τοῦ ἔτους, σέ τρεῖς περιφέρειες καί εἰδικότερα σέ ὀκτώ τουριστικές περιοχές τῆς χώρας. Ἀναλυτικότερα, οἱ παράγραφοι 1 καί 2 τοῦ ἄρθρου 16 τοῦ νόμου 4177/ 2013, ὅπως ἰσχύουν σήμερα, προβλέπουν τά ἀκόλουθα:
«1. Ἐπιτρέπεται προαιρετικά ἡ λειτουργία τῶν ἐμπορικῶν καταστημάτων τίς ἑξῆς Κυριακές:
α) Τήν πρώτη Κυριακή κατά τήν ἔναρξη ἑκάστης τακτικῆς ἐκπτωτικῆς περιόδου τῆς παραγράφου 1 τοῦ ἄρθρου 15 τοῦ παρόντος νόμου. Σέ περίπτωση πού ἡ πρώτη Κυριακή συμπίπτει μέ ἐπίσημη ἀργία, ἡ δυνατότητα μετατίθεται τήν ἑπόμενη Κυριακή».
β) Τίς δύο (2) Κυριακές πρίν ἀπό τήν ἡμέρα τῶν Χριστουγέννων.
γ) Τήν Κυριακή τῶν Βαΐων.
δ) Τήν τελευταία Κυριακή κάθε ἔτους.
ε) Δύο Κυριακές κατά τή διάρκεια τῶν ἐνδιάμεσων ἐκπτωτικῶν περιόδων, πού καθορίζονται μέ ἀπόφαση τοῦ οἰκείου Ἀντιπεριφερειάρχη σύμφωνα μέ τήν περίπτωση β΄ τῆς παραγράφου 1 τοῦ ἄρθρου 15 τοῦ παρόντος. Στίς περιφερειακές ἑνότητες στίς ὁποῖες ἡ ὡς ἄνω ἀπόφαση δέν ἔχει ἐκδοθεῖ, ἐπιτρέπεται ἡ λειτουργία τῶν ἐμπορικῶν καταστημάτων τήν πρώτη Κυριακή τοῦ Μαΐου καί τήν πρώτη Κυριακή τοῦ Νοεμβρίου. Σέ περίπτωση πού ἡ πρώτη Κυριακή συμπίπτει μέ ἐπίσημη ἀργία, ἡ δυνατότητα μετατίθεται τήν ἑπόμενη Κυριακή.
2. Μέ αἰτιολογημένη ἀπόφαση τοῦ κατά τόπον ἁρμόδιου Ἀντιπεριφερειάρχη, ἡ ὁποία ἐκδίδεται ἐντός διαστήματος τριῶν (3) μηνῶν ἀπό τήν ἔναρξη ἰσχύος τοῦ παρόντος, ὁρίζονται οἱ περιοχές, στίς ὁποῖες ἐπιτρέπεται προαιρετικά ἡ λειτουργία τῶν ἐμπορικῶν καταστημάτων καί ἄλλες Κυριακές, πλήν τῶν ἀναφερομένων στήν παράγραφο 1 λαμβανομένων ὑπόψη τῶν τοπικῶν ἰδιαιτεροτήτων, ὑπό τίς ἑξῆς προϋποθέσεις:
α) τά ἐμπορικά καταστήματα νά ἔχουν συνολική ἐπιφάνεια ἐμβαδοῦ, ὅπως αὐτό ἀναγράφεται στό λογαριασμό παροχῆς ἠλεκτρικοῦ ρεύματος, μέχρι διακόσια πενῆντα (250) τετραγωνικά μέτρα,
β) νά μήν ἀνήκουν ὑπό ὁποιαδήποτε νομική σχέση σέ ἁλυσίδα καταστημάτων, ἑξαιρουμένων τῶν περιπτώσεων συμβάσεων δικαιόχρησης (franchise), γ) νά μήν λειτουργοῦν μέ συμφωνίες συνεργασίας τύπου «κατάστημα ἐντός καταστήματος» («shops-in-a-shop») καί νά μήν βρίσκονται σέ ἐκπτωτικά καταστήματα («outlet»), ἐμπορικά κέντρα ἤ ἐκπτωτικά χωριά. Ἐφόσον ἡ προθεσμία τῶν τριῶν (3) μηνῶν τοῦ προηγούμενου ἐδαφίου παρέλθει ἄπρακτη, ὁ Ἀντιπεριφερειάρχης ὑπέχει πειθαρχική εὐθύνη σύμφωνα μέ τά ἄρθρα 233 καί 234 τοῦ ν. 3852/2010 (Α΄ 87). Ἡ ἀπόφαση τοῦ Ἀντιπεριφερειάρχη δύναται νά ἀναθεωρεῖται ἐτησίως, μέ ἀπόφαση πού ἐκδίδεται κατά τό μῆνα Ἰανουάριο καί πρώτη ἐφαρμογή τόν Ἰανουάριο τοῦ 2015. Ἐάν δέν ἐκδοθεῖ ἡ ἀπόφαση, ἰσχύει ἡ προηγούμενη ρύθμιση». Ἡ δέ παράγραφος 5 τοῦ ἄρθρου 16 τοῦ ἴδιου ὡς ἄνω νόμου, ὅπως αὐτή προστέθηκε μέ τό πρῶτο ἄρθρο τοῦ νόμου 4254/2014 ὁρίζει τά ἑξῆς: «5. Μέ ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργοῦ Ἀνάπτυξης καί Ἀνταγωνιστικότητας πού ἐκδίδεται μετά ἀπό διαβούλευση μέ τοπικούς καί συλλογικούς φορεῖς ὁρίζονται τρεῖς (3) τουριστικές περιοχές, ὅπου ἐπιτρέπεται πιλοτικά γιά ἕνα (1) ἔτος ἡ προαιρετική λειτουργία τῶν ἐμπορικῶν καταστημάτων καί τίς ὑπόλοιπες Κυριακές, πέραν τῶν ἀναφερομένων στήν παράγραφο 1 τοῦ παρόντος χωρίς τή συνδρομή τῶν προϋποθέσεων πού ἀναφέρονται στήν παράγραφο 2 τοῦ παρόντος καί χωρίς νά ἀπαιτεῖται ἀπόφαση τοῦ Ἀντιπεριφερειάρχη. Μέ ὅμοια ἀπόφαση μπορεῖ νά ὁρίζεται ὁ φορέας παρακολούθησης τῆς δράσης γιά τήν ἐξαγωγή συγκριτικῶν συμπερασμάτων καί κάθε ἄλλη λεπτομέρεια.»
Κατ’ ἐπίκληση τῆς ἀνωτέρω ἐξουσιοδοτικῆς διατάξεως τοῦ ἄρθρου 16 παράγραφος 5 τοῦ ν. 4177/2013, ἐκδόθηκε ἡ ὑπ’ ἀριθμόν Κ1-1119/ 7.7.2014 ἀπόφαση τοῦ Ὑφυπουργοῦ Ἀνάπτυξης καί Ἀνταγωνιστικότητας, μέ τήν ὁποία ἐπετράπη πιλοτικά γιά ἕνα χρόνο ἡ προαιρετική λειτουργία τῶν ἐμπορικῶν καταστημάτων καί τίς ὑπόλοιπες Κυριακές, πέραν τῶν ἀναφερομένων στήν ἀνωτέρω παρ. 1 τοῦ ἄρθρ. 16 τοῦ Ν. 4177/2013, στίς ἑξῆς τρεῖς Περιφέρειες: «(…)1. Περιφέρεια Ἀττικῆς καί εἰδικότερα: (α) Ἱστορικό κέντρο Δήμου Ἀθηναίων, ὅπως αὐτό προσδιορίζεται καί ὁριοθετεῖται ἀπό τό Π.Δ. 21.9/13.10.1979 (ΦΕΚ Δ΄ 567) ὅπως ἰσχύει. (β) Δῆμος Ραφήνας-Πικερμίου. 2. Περιφέρεια Κεντρικῆς Μακεδονίας καί εἰδικότερα: (α) Ἱστορικό κέντρο Δήμου Θεσσαλονίκης, ὅπως αὐτό προσδιορίζεται καί ὁριοθετεῖται ἀπό τήν Υ.Α. ΥΠΠΟ/ ΔΙΛΑΠ/Γ/3046/51009/14.10.1994 (ΦΕΚ Β΄ 833). (β) Περιφερειακή ἑνότητα Χαλκιδικής. 3. Περιφέρεια Νοτίου Αἰγαίου καί εἰδικότερα: (α) Δῆμος Ρόδου (β) Δῆμος Κῶ (γ) Δῆμος Σύρου-Ἐρμούπολης (δ) Δῆμος Μυκόνου (ε) Δῆμος Θήρας».
Στή συνέχεια προσέφυγαν στό ΣτΕ ἡ Ἐθνική Συνομοσπονδία Ἑλληνικοῦ Ἐμπορίου, ἡ Γενική Συνομοσπονδία Ἐπαγγελματιῶν-Βιοτεχνῶν-Ἐμπόρων Ἑλλάδος, ἡ Ὁμοσπονδία Ἰδιωτικῶν Ὑπαλλήλων Ἑλλάδος, ὁ Ἐμπορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης καί 20 καταστηματάρχες καί ἔμποροι καί αἰτήθηκαν νά ἀκυρωθεῖ ὡς ἀντισυνταγματική καί παράνομη ἡ ἐπίμαχη Ὑπουργική Ἀπόφαση. Παράλληλα, παρέμβαση ὑπέρ τῆς ἐφαρμογῆς τῆς Ὑπουργικῆς Ἀπόφασης, ἔκαναν στό ΣτΕ οἱ: 1) Σύνδεσμος Ἐπιχειρήσεων καί Βιομηχανιῶν (ΣΕΒ) 2) Σύνδεσμος Ἑλληνικῶν Τουριστικῶν Ἐπιχειρήσεων 3) Σύνδεσμος Ἐπιχειρήσεων Λιανικῆς Πώλησης Ἑλλάδος καί 4) Ἐπιτροπή Ἀνταγωνισμοῦ. Ἡ Ἐπιτροπή Ἀνταγωνισμοῦ μάλιστα, ἐκπροσωπήθηκε ἐνώπιον τοῦ ΣτΕ διά τοῦ πληρεξουσίου δικηγόρου καί Καθηγητή Συνταγματικοῦ Δικαίου καί Δικαίου τῶν Ἀνθρώπινων Δικαιωμάτων στή Νομική Σχολή Ἀθηνῶν, Φίλιππου Σπυρόπουλου, ὁ ὁποῖος συμμετεῖχε στή συγγραφική ὁμάδα τοῦ «Καινοτόμου Συντάγματος γιά τήν Ἑλλάδα», ἑνός σχεδίου Συνταγματικῆς Ἀναθεώρησης, μέ τό ὁποῖο ἐπιδιώκεται, ὅπως σημειώσαμε σέ προηγούμενο τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ μας, ὁ ἀποχριστιανισμός τῆς Πατρίδας μας καί ἡ θεσμική ὑποβάθμιση τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας. Ἡ ὑπόθεση παραπέμφθηκε στήν Ὁλομέλεια τοῦ ΣτΕ λόγῳ τῆς μείζονος σπουδαιότητάς της κατ’ ἐφαρμογή τῆς διάταξης τοῦ ἄρθρου 14 παράγραφος 2 ἐδάφιο α’ τοῦ Προεδρικοῦ Διατάγματος 18/1989.
Ἡ Ὁλομέλεια τοῦ ΣτΕ ἐξέδωσε σχετικά τήν ἀπόφαση ὑπ’ ἀριθμόν 100/2017, στήν ὁποία ἀναφέρει μεταξύ ἄλλων τά ἑξῆς: «9. Ἐπειδή τό Σύνταγμα ὁρίζει στό ἄρθρο 2 ὅτι: «1. Ὁ σεβασμός καί ἡ προστασία τῆς ἀξίας τοῦ ἀνθρώπου ἀποτελοῦν τήν πρωταρχική ὑποχρέωση τῆς Πολιτείας. 2. … », στό ἄρθρο 4 ὅτι:
«1. Οἱ Ἕλληνες εἶναι ἴσοι ἐνώπιον τοῦ νόμου. 2. … », στό ἄρθρο 5 ὅτι: «1. Καθένας ἔχει δικαίωμα νά ἀναπτύσσει ἐλεύθερα τήν προσωπικότητά του καί νά συμμετέχει στήν κοινωνική, οἰκονομική καί πολιτική ζωή τῆς Χώρας, ἐφόσον δέν προσβάλλει τά δικαιώματα τῶν ἄλλων καί δέν παραβιάζει τό Σύνταγμα ἤ τά χρηστά ἤθη.
2. …», στό ἄρθρο 21 ὅτι: «1. Ἡ οἰκογένεια, ὡς θεμέλιο τῆς συντήρησης καί προαγωγῆς τοῦ Ἔθνους, καθώς καί ὁ γάμος, ἡ μητρότητα καί ἡ παιδική ἡλικία τελοῦν ὑπό τήν προστασία τοῦ Κράτους. 2. …
2. …», στό ἄρθρο 21 ὅτι: «1. Ἡ οἰκογένεια, ὡς θεμέλιο τῆς συντήρησης καί προαγωγῆς τοῦ Ἔθνους, καθώς καί ὁ γάμος, ἡ μητρότητα καί ἡ παιδική ἡλικία τελοῦν ὑπό τήν προστασία τοῦ Κράτους. 2. …
3. Τό Κράτος μεριμνᾶ γιά τήν ὑγεία τῶν πολιτῶν… », στό ἄρθρο 22 ὅτι: «1. Ἡ ἐργασία ἀποτελεῖ δικαίωμα καί προστατεύεται ἀπό τό Κράτος, πού μεριμνᾶ γιά τή δημιουργία συνθηκῶν ἀπασχόλησης ὅλων τῶν πολιτῶν καί γιά τήν ἠθική καί ὑλική ἐξύψωση τοῦ ἐργαζόμενου ἀγροτικοῦ καί ἀστικοῦ πληθυσμοῦ. … 2. … », στό ἄρθρο 25 ὅτι: «1. Τά δικαιώματα τοῦ ἀνθρώπου ὡς ἀτόμου καί ὡς μέλους τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου καί ἡ ἀρχή τοῦ κοινωνικοῦ κράτους δικαίου τελοῦν ὑπό τήν ἐγγύηση τοῦ Κράτους. Ὅλα τά κρατικά ὄργανα ὑποχρεοῦνται νά διασφαλίζουν τήν ἀνεμπόδιστη καί ἀποτελεσματική ἄσκησή τους. Τά δικαιώματα αὐτά ἰσχύουν καί στίς σχέσεις μεταξύ ἰδιωτῶν στίς ὁποῖες προσιδιάζουν. Οἱ κάθε εἴδους περιορισμοί πού μποροῦν κατά τό Σύνταγμα νά ἐπιβληθοῦν στά δικαιώματα αὐτά πρέπει νά προβλέπονται εἴτε ἀπευθείας ἀπό τό Σύνταγμα εἴτε ἀπό τό νόμο, ἐφόσον ὑπάρχει ἐπιφύλαξη ὑπέρ αὐτοῦ καί νά σέβονται τήν ἀρχή τῆς ἀναλογικότητας» καί στό ἄρθρο 106 ὅτι:
«1. Γιά τήν ἑδραίωση τῆς κοινωνικῆς εἰρήνης καί τήν προστασία τοῦ γενικοῦ συμφέροντος τό Κράτος προγραμματίζει καί συντονίζει τήν οἰκονομική δραστηριότητα στή Χώρα, ἐπιδιώκοντας νά ἐξασφαλίσει τήν οἰκονομική ἀνάπτυξη ὅλων τῶν τομέων τῆς ἐθνικῆς οἰκονομίας. Λαμβάνει τά ἐπιβαλλόμενα μέτρα γιά τήν ἀξιοποίηση τῶν πηγῶν τοῦ ἐθνικοῦ πλούτου, ἀπό τήν ἀτμόσφαιρα καί τά ὑπόγεια ἤ ὑποθαλάσσια κοιτάσματα, γιά τήν προώθηση τῆς περιφερειακῆς ἀνάπτυξης καί τήν προαγωγή ἰδίως τῆς οἰκονομίας τῶν ὀρεινῶν, νησιωτικῶν καί παραμεθόριων περιοχῶν. 2. Ἡ ἰδιωτική οἰκονομική πρωτοβουλία δέν ἐπιτρέπεται νά ἀναπτύσσεται σέ βάρος τῆς ἐλευθερίας καί τῆς ἀνθρώπινης ἀξιοπρέπειας ἤ πρός βλάβη τῆς ἐθνικῆς οἰκονομίας. 3. … ».
10. Ἐπειδή ἀπό τίς προπαρατεθεῖσες διατάξεις, ἐν συνδυασμῶ ἑρμηνευόμενες, προκύπτουν τά ἀκόλουθα: Τό Σύνταγμα ἀναγνωρίζει τόν ἄνθρωπο ὡς ὑπέρτατη ἀξία, χάριν τῆς ὁποίας ὑφίσταται καί ὀργανώνεται ἡ ἔννομη τάξη, θεσπίζει δέ τά ἐπί μέρους ἀτομικά καί κοινωνικά δικαιώματα γιά τήν διασφάλιση τῆς ἐπί ἴσοις ὅροις ἐλεύθερης ἀναπτύξεως τῆς προσωπικότητας ἑκάστου καί τήν ἀπόλαυση τῶν ἐννόμων ἀγαθῶν πού ἀντιστοιχοῦν στό περιεχόμενο τῶν δικαιωμάτων αὐτῶν (ΣτΕ 867/1988 Ὁλομέλεια). Στό πλαίσιο τοῦ χαρακτήρα αὐτοῦ τοῦ Συντάγματος κατοχυρώνεται γιά τούς πάσης φύσεως ἐργαζομένους καί ἀπασχολουμένους (ἐξηρτημένα ἤ ἀνεξάρτητα ἐργαζόμενους, ἐλεύθερους ἐπαγγελματίες κ.λπ.) τό δικαίωμα τοῦ ἐλευθέρου χρόνου καί τῆς ἀπολαύσεώς του, ἀτομικά καί ἀπό κοινοῦ μέ τήν οἰκογένειά τους, ὡς τακτικό διάλειμμα τῆς ἑβδομαδιαίας ἐργασίας. Τό δικαίωμα αὐτό ὑπηρετεῖ τήν ὑγεία καί τήν ὁμαλή ἀνάπτυξη τῆς προσωπικότητας, μέ τήν φυσική καί ψυχική ἀνανέωση πού προσφέρει ἡ τακτική ἀργία στόν ἐργαζόμενο ἄνθρωπο ἐντός τῆς κάθε ἑβδομάδας ἐργασίας (ἄρθρα 5 παράγραφος 1, 21 παράγραφος 3 τοῦ Συντάγματος). Συναφῶς δέ, προσφέρει καί τήν δυνατότητα ὀργανώσεως τῆς κοινωνικῆς καί οἰκογενειακῆς ζωῆς του, θέματα γιά τά ὁποῖα ἐπίσης μεριμνᾶ τό Σύνταγμα (ἄρθρο 21 παράγραφος 3). Περαιτέρω, τό ἀναφερθέν δικαίωμα προσλαμβάνει πρακτική ἀξία γιά τούς ἐργαζομένους ὅταν αὐτοί δύνανται, μόνοι ἤ ἀπό κοινοῦ μέ τήν οἰκογένειά τους, νά μετέχουν στήν συλλογική ἀνάπαυλα μιᾶς κοινῆς ἀργίας ἀνά ἑβδομάδα, ὡς τέτοια ἡμέρα δέ ἔχει ἐπιλεγεῖ, κατά μακρά διαμορφωμένη παράδοση, τόσο στήν Ἑλλάδα ὅσο καί στά λοιπά κράτη τῆς Εὐρώπης ἡ Κυριακή, σχετιζόμενη μέ τήν χριστιανική θρησκεία (βλ. τή βασική ἀπόφαση τοῦ Ὁμοσπονδιακοῦ Συνταγματικοῦ Δικαστηρίου τῆς Γερμανίας BverfG – BvR 2857 καί 2858/07- τῆς 1.12.2009, κυρίως κέφ. Β, ΙΙ. Βλ. ἐπίσης καί τήν ἀπόφαση τοῦ Ὁμοσπονδιακοῦ Διοικητικοῦ Δικαστηρίου BverwG – 1C 25.84- τῆς 15.3.1988). Εἰδικότερα, μέ τόν νόμο ΓΥΝΕ΄ (3455/1909, Α΄ 286/7.12.1909) καθιερώθηκε τό πρῶτον ἡ Κυριακή ὡς γενική ἀργία, ἀπό τόν κανόνα δέ αὐτόν προβλέφθηκαν, τόσο ἀπό τόν νόμο αὐτό ὅσο καί ἀπό ἑπόμενους, ἑξαιρέσεις γιά ἐργασίες καί δραστηριότητες μέ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, οἱ ὁποῖες ἐπιτρέπεται νά ἀσκοῦνται καί κατά τίς Κυριακές καί λοιπές ἀργίες.
Κατά τήν θεσμοθέτηση τῶν ἐξαιρέσεων, ὅμως, ὁ κοινός νομοθέτης δέν εἶναι ἐλεύθερος στίς ἐπιλογές του, ἀλλά ὀφείλει νά λαμβάνει ὑπ’ ὄψιν συγκεκριμένα κριτήρια καί προϋποθέσεις, οὕτως ὥστε ἀφ’ ἑνός νά μήν ἀνατρέπεται ὁ κανόνας καί ἀφ’ ἑτέρου οἱ ἐξαιρέσεις νά ἐπιβάλλονται ἀπό τό δημόσιο συμφέρον, τό ὁποῖο συνίσταται ὄχι στήν ἁπλή ἐπαύξηση τοῦ κέρδους ὁρισμένων ἐπιχειρήσεων ἤ δραστηριοτήτων οὔτε στήν ἐξυπηρέτηση ἀναγκῶν πού δύνανται νά ἱκανοποιοῦνται ὁμαλά κατά τίς ἐργάσιμες ἡμέρες ἀλλά στήν ἐξυπηρέτηση βασικῶν ἀναγκῶν τῶν πολιτῶν, τῶν ὁποίων ἡ ἱκανοποίηση δέν δύναται νά ἀνασταλεῖ κατά τίς Κυριακές καί τίς ἀργίες.
Στό πλαίσιο αὐτό ἐντάσσονται
α) ἰδιωτικές ἐργασίες, οἱ ὁποῖες ὑπηρετοῦν τήν ἀπόλαυση ὁρισμένων βασικῶν ἀναγκῶν ἀναψυχῆς τῶν πολιτῶν κατά τίς ἀργίες (ἑστιατόρια καί λοιπά καταστήματα ὑγειονομικοῦ ἐνδιαφέροντος, λειτουργίες πολιτισμοῦ) καί β) ἡ ἀνάγκη ὁρισμένων ἰδιωτικῶν ἐπιχειρήσεων νά λειτουργοῦν συνεχῶς (π.χ. ἐργοστασίων), γιά λόγους τεχνικούς, ἐν συνδυασμῷ καί μέ λόγους ἀφορῶντες τήν οἰκονομική τους ἐπιβίωση. Τό ἴδιο ἰσχύει γιά λειτουργίες, ἀσκούμενες ἀπό τό Δημόσιο ἤ ἀπό τόν ἰδιωτικό τομέα, οἱ ὁποῖες ὑπηρετοῦν εὐθέως τό δημόσιο συμφέρον, ὅπως τήν ἀσφάλεια τῶν πολιτῶν, τήν ὑγεία (νοσοκομεῖα), τήν συγκοινωνία καί ἐπικοινωνία, τήν ὕδρευση. Στό προαναφερθέν πλαίσιο πρέπει νά ἐνταχθοῦν καί λελογισμένες ἐξαιρέσεις ἐπιβαλλόμενες γιά ὁρισμένους τόπους καί ὁρισμένες περιόδους τοῦ ἔτους ὡς πρός τόν οἰκονομικό κλάδο τοῦ τουρισμοῦ, καί δή ὑπό τήν προϋπόθεση ὅτι οἱ ἐξαιρέσεις αὐτές ὑπηρετοῦν τόν βιώσιμο τουρισμό καί δέν ὑπερβαίνουν τά ὅρια τῆς ἀρχῆς τῆς ἀναλογικότητος (ἄρθρο 25 παράγραφος 1 τοῦ Συντάγματος). Εἰδικότερα, καθ’ ὅσον ἀφορᾶ τόν τουρισμό, ἡ ἀπομάκρυνση ἀπό τόν κανόνα τῆς ἀργίας κατά τίς Κυριακές ἐπιχειρεῖται ὑπό τήν προϋπόθεση ὅτι α) ἡ ἐξαίρεση ἀφορᾶ σαφῶς προσδιοριζόμενες περιοχές, στίς ὁποῖες ἡ οἰκονομικοκοινωνική ζωή ἐξαρτᾶται σέ μεγάλο βαθμό ἀπό τόν κλάδο τοῦ τουρισμοῦ,
β) οἱ ἐξαιρέσεις προσδιορίζονται μέ ἀκρίβεια κατά χρόνο καί κατά τό δυνατόν σέ διάσπαρτες ἡμέρες ἀνά ἔτος, ἀναλόγως τοῦ χαρακτήρα τῆς κάθε περιοχῆς καί τῆς τουριστικῆς περιόδου (θερινός, χειμερινός τουρισμός), ὥστε νά μήν ἀναιρεῖται ὁ πυρήνας τοῦ προαναφερθέντος συνταγματικοῦ δικαιώματος καί γ) ἡ κατ’ ἐξαίρεση ἐπιτρεπόμενη ἐργασία εἶναι πράγματι πρόσφορη γιά τήν ἐξυπηρέτηση τοῦ σκοποῦ τῆς βιώσιμης τουριστικῆς ἀναπτύξεως. Οἴκοθεν νοεῖται ὅτι ἡ συνδρομή τῶν ἐκτεθεισῶν προϋποθέσεων πρέπει νά τυγχάνει πλήρους τεκμηριώσεως κατά τήν νομοθέτηση τῶν ἐξαιρέσεων, ὥστε, πλήν τῶν ἄλλων, νά καθίσταται ἐφικτός καί ὁ δικαστικός ἔλεγχος τῆς συνταγματικότητάς τους. (….)
13. Ἐπειδή ἐν προκειμένῳ, μέ τήν ἐξουσιοδότηση τοῦ ν. 4254/2014, καί ἀνεξαρτήτως λόγων ἀναφερομένων στό δικαίωμα τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας τῶν χριστιανῶν τό θρήσκευμα πολιτῶν, προσβάλλονται, ἐξ ἐπόψεως μέν οὐσίας, οἱ ἐκτεθεῖσες στήν 10η σκέψη συνταγματικές ἀρχές, ὅπως εἰδικότερα αὐτές ἑρμηνεύθηκαν καί ἐν σχέσει μέ τόν κλάδο τοῦ τουρισμοῦ, ἐξ ἐπόψεως δέ τύπου, διότι ἡ ἐξουσιοδότηση αὐτή ἀντιτίθεται στήν παράγραφο 2 ἄρθρου 43 τοῦ Συντάγματος, καθόσον ἡ ἀναφορά της σέ «τρεῖς τουριστικές περιοχές», χωρίς εἰδικότερο καί συγκεκριμένο προσδιορισμό εἶναι ἀόριστη. Συνεπῶς, ἡ βασισθεῖσα στήν ἐξουσιοδότηση αὐτή προσβαλλομένη ὑπουργική ἀπόφαση εἶναι μή νόμιμη. (…)». Ἡ ἀνάλυση τῆς ἐξεταζόμενης ἀπόφασης τῆς Ὁλομέλειας τοῦ ΣτΕ θά ἦταν ὀρθότερο νά πραγματοποιηθεῖ ἀπό ἕναν εἰδικό Συνταγματολόγο. Στό πλαίσιο τοῦ παρόντος ἄρθρου θά περιορισθοῦμε στό νά καταθέσουμε ὁρισμένες σκέψεις μας σχετικά μέ τήν ἀπόφαση αὐτή. Ἡ Κυριακή θεσπίστηκε καί νομοθετήθηκε ὡς ἀργία ἀπό τόν θεόπνευστο Αὐτοκράτορα Μέγα Κωνσταντῖνο τό 321 μ.Χ., ὡς ἡμέρα ἀναπαύσεως, ἀγαλλιάσεως, Θείας Λατρείας καί ἀγαθοεργίας.
Σέ ὅ,τι ἀφορᾶ στό Ἑλληνικό Κράτος, ὅπως ἀναφέρεται καί στήν ἴδια τήν ἀπόφαση 100/2017 τῆς Ὁλομέλειας τοῦ ΣτΕ, τό 1909 μέ νόμο καθιερώθηκε γιά πρώτη φορά ἡ Κυριακή ὡς γενική ἀργία. Εἶναι βεβαίως πολύ θετικό τό ὅτι ἡ Ὁλομέλεια τοῦ ΣτΕ ἐξέδωσε μία ἀπόφαση μέ τήν ὁποία κρίθηκε ὡς ἀντισυνταγματική ἡ λειτουργία τῶν ἐμπορικῶν καταστημάτων ὅλες τίς Κυριακές τοῦ ἔτους, καί μάλιστα μέ ἀναλυτική καί ἐμπεριστατωμένη αἰτιολογία. Ἔθεσε μέ αὐτό τόν τρόπο ὁπωσδήποτε ἕνα φραγμό στήν κρατική ἀσυδοσία, πού πιστεύει ὅτι μπορεῖ νά καταργήσει αὐτή τήν τόσων αἰώνων καθιερωμένη ἐκκλησιαστική καί νομοθετική ἀργία τῆς Κυριακῆς καί μάλιστα μέ μιά ἁπλή Ὑπουργική Ἀπόφαση, χωρίς κἄν νά τηρήσει τόν ἀπαιτούμενο ἀπό τό Σύνταγμα τύπο τοῦ Προεδρικοῦ Διατάγματος (ἀρ. 43 παρ. 2 τοῦ Συντάγματος). Ὅμως, ἡ ἀπόφαση τοῦ ΣτΕ ἀκύρωσε μόνο τήν ἀπό 7.7.2014 Ὑπουργική Ἀπόφαση, χωρίς νά ἐπηρεάζει ὅσα προβλέπουν οἱ διατάξεις τοῦ ἄρθρου 16 τοῦ νόμου 4177/ 2013, πού ἀνωτέρω παραθέτουμε καί ἀφοροῦν τή λειτουργία ὅλων τῶν καταστημάτων σέ ὅλη τή χώρα ὀκτώ Κυριακές το χρόνο καί τή δυνατότητα λειτουργίας μικρότερων καταστημάτων, πού δέν ἀνήκουν σέ ἁλυσίδες, περισσότερες Κυριακές τοῦ ἔτους, μέ ἀπόφαση τοῦ οἰκείου Ἀντιπεριφερειάρχη. Ἀπό τήν ἄποψη αὐτή, ἡ ἀπόφαση τῆς Ὁλομέλειας ἔχει σχετική μόνο ἀξία. Περαιτέρω, εἰδικότερα ὡς πρός τή σκέψη τῆς Ὁλομέλειας, ὅτι ἡ ἐκδοθεῖσα Ὑπουργική Ἀπόφαση εἶναι μή νόμιμη «ἀνεξαρτήτως λόγων ἀναφερομένων στό δικαίωμα τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας τῶν χριστιανῶν τό θρήσκευμα πολιτῶν» θά πρέπει νά παρατηρηθοῦν τά ἀκόλουθα: Ἡ (μοναδική στήν Ἑλλάδα) ἐπίκληση τῆς Ἁγίας Τριάδος στήν ἀρχή τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτη τῆς Χώρας, ἡ κρατική ρύθμιση τοῦ καθεστῶτος τῆς ἐπικρατούσης θρησκείας (ἄρθρο 3 τοῦ Συντάγματος), οἱ θρησκευτικοί ὅρκοι τοῦ Προέδρου τῆς Δημοκρατίας καί τῶν βουλευτῶν (ἄρθρο πάρ. 2 καί 59 πάρ. 1 τοῦ Συντάγματος) καί προπάντων ἡ «βασική ἀποστολή τοῦ Κράτους» νά παρέχει παιδεία πού ἀποσκοπεῖ μεταξύ ἄλλων στήν «ἀνάπτυξη τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως τῶν Ἑλλήνων» (ἄρθρο 16 πάρ. 2 τοῦ Συντάγματος) καταδεικνύουν ὅτι τό Σύνταγμα δέν ἐπιτρέπει στό Ἑλληνικό Κράτος νά ἀναπτύξει ἀντιθρησκευτική ἤ ἀθεϊστική πολιτική.
Ἑπομένως, δέν ἐπιτρέπεται νά καταργηθεῖ ἀπό τήν κρατική ἐξουσία ἡ ἀργία τῆς Κυριακῆς πρωτίστως γιά λόγους ἀναγόμενους στή θρησκεία καί τή θρησκευτική συνείδηση! Ἐξάλλου, σύμφωνα μέ τήν παράγραφο 3 ἔδ. α. τοῦ ἄρθρου 3 τοῦ Συντάγματος «Τό κείμενο τῆς Ἁγίας Γραφῆς τηρεῖται ἀναλλοίωτο.» Τό δέ κείμενο τῆς Ἁγίας Γραφῆς στό βιβλίο τῆς Ἐξόδου ἀναφέρει : «Μνήσθητι τήν ἡμέραν τῶν Σαββάτων ἁγιάζειν αὐτήν. Ἕξ ἡμέρας ἐργᾶ καί ποιήσεις πάντα τά ἔργα σου τῇ δέ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ σάββατα Κυρίῳ τῷ Θεῶ σου, οὐ ποιήσεις ἐν αὐτῇ πᾶν ἔργον, σύ καί ὁ υἱός σου καί ἡ θυγάτηρ σου, ὁ παῖς σου καί ἡ παιδίσκη σου, ὁ βοῦς σου καί τό ὑποζύγιόν σου καί πᾶν κτῆνος σου καί ὁ προσήλυτος ὁ παροικῶν ἐν σοῖ. Ἐν γάρ ἕξ ἡμέραις ἐποίησε Κύριος τόν οὐρανόν καί τήν γῆν καί τήν θάλασσαν καί πάντα τά ἐν αὐτοῖς καί κατέπαυσε τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ «διά τοῦτο εὐλόγησε Κύριος τήν ἡμέρα τήν ἑβδόμην καί ἠγίασεν αὐτήν» (Ἐξ. Κ΄, 8-11)».
Ἔτσι, ἡ Κυριακή ἀργία ἀποκτᾶ, ἔμμεσα ἔστω, Συνταγματική περιωπή, πρωτίστως ὡς ἐντολή τοῦ Θεοῦ, καί ὄχι ὡς ἁπλῆ ἀνάπαυλα ἀπό τήν ἐργασία!
Ἀγγελική Εὐθ. Ζώη Νομικός
ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ Τεῦχος 178-179
Ἀγγελική Εὐθ. Ζώη Νομικός
ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ Τεῦχος 178-179
