Αρχαία και φύση σε πρωταθλητισμό ομορφιάς στην Ολυμπία. Πλάι στο σημαντικότερο θρησκευτικό και αθλητικό κέντρο της αρχαίας Ελλάδας... μια χούφτα χωριά, ένα σπάνιο δάσος, φαράγγια κοιλάδες και καταρράκτες σε περιμένουν. Σε ένα μυθικό τόπο που σε κερδίζει, χωρίς καν να αγωνιστεί! Στις πλαγιες και στα πόδια των βουνών της Δίβρης και της Φολόης. Ανάμεσα στον Αλφειό, τον Κλαδέο, τον Ερύμανθο κι αμέτρητους παραποτάμους. Στην ιερή κοιλάδα της Ολυμπίας. Εκεί ο Ερμής του Πραξιτέλη συναντά τον Ηρακλή. Η Νίκη του Παιωνίου τον Ερυμάνθιο κάπρο και τους Κενταύρους. Τα ιδανικά της ειρήνης και της ευγενούς άμιλλας τον… Αγιο Σκύλο. Ιστορία και μύθοι ρίχνονται εδώ και αιώνες σε μια μαρμίτα… ολυμπιακών διαστάσεων. Αναμειγνύονται, διογκώνονται, συνεχίζουν να γράφονται και να πλάθονται.
Ομαλοί λόφοι, ελαιώνες, κοιλάδες. Ημεράδα, γονιμότητα, καλοσύνη, από αυτήν που μόνο μια Πελοπόννησος μπορεί να προσφέρει. Νερά που κατρακυλούν από παντού προκλητικά, ρέματα και δεκάδες καταρράκτες να σε κάνουν να απορείς ο αδαής πώς έπιασε φωτιά… Πέτρινα γεφύρια, νερόμυλοι και μπαρουτόμυλοι πνιγμένοι στα πλατάνια. Και ιστορία ατέλειωτη, γραμμένη σε κομμάτια από πωρόλιθο, μάρμαρα και κορμούς δέντρων εκατοντάδων χρόνων.
Ο ναός του Δία, το πιο σημαντικό οικοδόμημα της αρχαίας Ολυμπίας.
«Αρχαία Ολυμπία», λες κι αυτό φτάνει. Ολοι οι προβολείς πάνω της, όπως της αρμόζει. Αυτή το φως πάντα και γύρω της όλος ο υπόλοιπος κόσμος να περιστρέφεται. Στη… σκιά της ανθίζουν κουτσουπιές και σπάρτοι, μεγαλώνουν ελιές, στήνονται και ξεστήνονται ολόκληρα χωριά. Κυκλοφορούν περήφανοι για τον τόπο τους άνθρωποι που δεν κάθονται με σταυρωμένα χέρια. Οργανώνουν φεστιβάλ, λαμπαδηδρομίες και τελετές αφής, διανοίγουν πεζοπορικές διαδρομές, κάνουν ποδηλατάδες και αναδασώσεις, καθαρίζουν τα δάση και τα φαράγγια τους, έτσι που να πλαισιώνουν ήπια και άξια τον αρχαίο τόπο. Να ημερεύουν την ένταση της λάμψης της. Οταν κοιτάς κατάματα το φως για ώρα άλλωστε, τυφλώνεσαι. Νόμος.
Ιερός κόσμος
«Εχω την εντύπωση ότι βρίσκομαι σε κάποιο κόσμο παραμυθιού. Κάθε γωνιά, κάθε σπιθαμή της Ολυμπίας έχει τη δική της ιστορία». Πόσες φράσεις, σαν εκείνη του Κουμπερτέν, του αναβιωτή των Ολυμπιακών Αγώνων, μπορεί να αποστηθίσει ένα μυαλό; Πόσες πληροφορίες; Πόσα ονόματα, χρονολογίες, μεγάλες στιγμές; Πόση Ολυμπία, με λίγα λόγια;
Μας έπιασε η Άνοιξη στο χωριό Φολόη!
Το σπουδαιότερο ιερό του αρχαίου κόσμου, αφιερωμένο στον Δία. Η κοιτίδα των Ολυμπιακών Αγώνων. 776 π.Χ. οι πρώτοι, 393 μ.Χ. οι τελευταίοι. 1896 η αναβίωσή τους. Ο κότινος, η ιερή εκεχειρία, η ευγενής άμιλλα: από αυτήν γεννήθηκαν οι λέξεις. Οι έννοιες βασικά – το ολυμπιακό ιδεώδες. Ολα μα όλα τόσο οικεία, καταχωρημένα στο υποσυνείδητο θαρρείς από πάντα.
Πώς να καταλάβεις το μεγαλείο όμως αν δεν βρεθείς την άνοιξη στον Κρόνιο Λόφο; Αν δεν περπατήσεις ανάμεσα στα «ανθισμένα» κιονόκρανα, αν δεν σκοντάψεις στα πεσμένα μάρμαρα την ώρα που κοιτάς τους κίονες, αν δεν διαπιστώσεις πόσο ταιριάζει το ροζ της κουτσουπιάς με το αρχαίο χρώμα του πωρόλιθου και πώς οι μαργαρίτες κοντράρουν με το μάρμαρο. Αν δεν παρατηρήσεις τους κισσούς να σκαρφαλώνουν στις πέτρες και τους δεκάδες, χιλιάδες, εκατομμύρια τουρίστες στα… ουράνια;
Τα αγάλματα που στόλιζαν το αέτωμα του ναού του Δία.
Μέσα στην Αλτη. Το ιερό άλσος. Εδώ βρισκόταν το ιερό του Δία κι ο ναός του δέσποζε όλων των οικημάτων. Ναοί, διοικητικά, αθλητικά και κοσμικά κτίρια, θησαυροί κι αφιερώματα, βωμοί, αγάλματα κι ανδριάντες Ολυμπιονικών τον πλαισίωναν… Το φαντάζεσαι; Το 12 μ. χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία μέσα στον ναό ήταν ένα από τα 7 θαύματα του κόσμου – αν δεν δεις την αναπαράσταση στο μουσείο ούτε που πάει το μυαλό σου. Εργο του Φειδία. Το εργαστήρι του βρίσκεται πολύ κοντά στον ναό, στολισμένο με ωραία… ανάγλυφα που «φωνάζουν» για τη μετέπειτα μετατροπή του σε παλαιοχριστιανική βασιλική.
Ο εντυπωσιακός ναός της Ηρας, από τους παλαιότερους που σώζονται, φιλοξενούσε ένα άλλο περίφημο άγαλμα, τον Ερμή του Πραξιτέλη. Αυτόν θα τον δεις… αυτοπροσώπως στο μουσείο. Κάτω από την ιερά οδό είναι ό,τι απέμεινε από το γυμνάσιο και την παλαίστρα όπου προπονούνταν οι αθλητές, το Λεωνιδαίο, ξενώνας ετούτο, τα λουτρά και οι ρωμαϊκές θέρμες.
Καφενείο «Η Αγάπη», στο Κούμανι.
Εντάξει, αυτά θα σ’ τα πουν και οι πινακίδες. Τις πέτρες άκου. Κάθε χώρος έχει άλλα να σου πει. Πιπεράτες λεπτομέρειες από την καθημερινότητα των αθλητών, συγκινητικές αγωνιστικές στιγμές, ιδανικά ξεχασμένα από καιρό. Φημισμένες είναι και η Στοά της Ηχούς (ή Επτάηχος Στοά, αφού ο ήχος επαναλαμβανόταν 7 φορές) και η Κρύπτη, η είσοδος στο Στάδιο της Ολυμπίας, από όπου περνούσαν αθλητές και ήρωες.
Το τεράστιο Στάδιο, στα πόδια του Κρόνιου λόφου, δίχως την εντυπωσιακή κατασκευή που ίσως περίμενες και δίχως τα πεύκα που τον περιέβαλλαν πριν από τις φωτιές του 2007, αλλά με όλη τη δυναμική της αξίας του και τη μεγαλοπρέπεια της απλότητάς του προκαλεί εύκολα δέος. 45.000 θεατές κάθονταν στις χωμάτινες κερκίδες ζητωκραυγάζοντας, καθώς στον αθλητικό χώρο παρήλαυναν οι πρωταθλητές. Τουρίστες σήμερα διασχίζουν τρέχοντας το στάδιο ως φόρο τιμής και, μα τον Ολύμπιο Δία, τους καταλαβαίνεις.
Μύθοι και παραμύθι
Ο σιδηροδρομικός σταθμός της Ολυμπίας.
Ο Ερμής του Πραξιτέλη, που κρατά το βρέφος Διόνυσο αγκαλιά, είναι ο πρώτος λόγος που θα έρθεις στο μουσείο της Ολυμπίας, όχι ο μοναδικός. Το μουσείο είναι από τα καλύτερα του κόσμου, με ευρήματα από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού έως και τον 6ο-7ο αι. μ.Χ., μια πληροφορία που καθόλου τυπική δεν είναι κι όταν δεις τα προϊστορικά μικροαντικείμενα θα καταλάβεις και τον λόγο δηλαδή. Αν και όχι με τη φήμη του Ερμή, διάσημα και μεγαλοπρεπή είναι και τα υπόλοιπα αγάλματα και γλυπτά του. Η Νίκη του Παιωνίου, τα αγάλματα από τα αετώματα του ναού του Δία και η αναπαράστασή του κλέβουν τις πρώτες εντυπώσεις, σε ένα μουσείο που θα κυκλώσεις πολλές φορές, παρά την έκταση των 12 αιθουσών.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η επίσκεψη στο άλλο μουσείο του χώρου, της ιστορίας των Ολυμπιακών
Αγώνων. Ετσι, όλο το παζλ ενώνεται στο μυαλό σου κι ένα κάρο ενδιαφέρουσες ιστορίες απασχολούν τη σκέψη σου για μέρες. Τίποτα, τίποτα. Να άνοιγες τα μάτια μόνο κι όλα να ζωντάνευαν… να στήνονταν γύρω σου σαν τη μακέτα στην είσοδο του μουσείου. Κι ας ήσουν ένας απλός δούλος, που θα καθάριζε τα σανδάλια κάποιου Ολυμπιονίκη.
Έτοιμη να λάμψει μες τη νύχτα η Λάμπεια.
Εκεί λοιπόν που λες ότι «όλα τα είδα κι άλλο τίποτα δεν χρειάζεται», το βλέμμα σκαλώνει αδιάφορα στον οικισμό, την Ολύμπια των ντόπιων. Ησυχη, γαλήνια όταν δεν έχει πούλμαν, προσεγμένη. Με τα φολκλόρ μαγνητάκια της βέβαια και τα χρυσοχοεία και τους αμφορείς και τα μπλουζάκια «Τhis is Sparta» ως οφείλει ένας τόσο δημοφιλής στους ξένους τόπος (και δη στους κρουαζιερόφιλους του Κατακόλου), αλλά και με τον πεζόδρομο με τα πλατάνια και την ολάνθιστη μοβ γλυσίνα, τον ιστορικό σιδηροδρομικό σταθμό και το μηχανοστάσιο, τα εστιατόρια και τα ξενοδοχεία.
Και πού να ανέβεις στα βουνά! Για εκεί βάζεις μπρος. Για τα όρη της Φολόης και της Δίβρης. Τα ίχνη της φωτιάς του 2007 πουθενά. Για του 1998 ούτε λόγος. Ενα πράσινο πέπλο σκεπάζει τα πάντα. Αν δεν ξέρεις για το αλλοτινό πευκοδάσος ούτε που το καταλαβαίνεις. Στον Λάλα η φωτιά ευτυχώς τα βρήκε… ήδη σκούρα. «Η φωτιά σβήνει μόνο με φωτιά» λένε οι κάτοικοι των γύρω χωριών, που σύσσωμοι ανέλαβαν δράση, έφτιαξαν τη δική τους αντιπυρική ζώνη κι έσωσαν τα χωριά τους, τα κατάφυτα βουνά, τα φαράγγια και το δάσος τους.
Το μοναδικό στα Βαλκάνια δρυοδάσος της Φολόης ή Κάπελης, για την ακρίβεια. 650 μέτρα υψόμετρο, 25.000 στρέμ.. 5.000.000 δέντρα λένε και δεν έχεις λόγο να το αμφισβητήσεις. Είκοσι και βάλε μέτρα ύψος, ουρανό να κοιτάς κι ουρανό να μην βλέπεις. Εξακοσίων χρονών κορμοί άλλοτε ευθυτενείς άλλοτε πολύκλωνοι, να απορείς πως κάποιοι τολμούν να τους κόψουν. Αποκλειστικά σπερμοφυές λένε με νόημα οι ειδικοί, που σημαίνει ότι φυτρώνει από σπόρους (κι η βόσκηση με λίγα λόγια το απειλεί!).
Το γεφύρι της Αχλαδινής στον Ερύμανθο.
Το οροπέδιο ορίζεται από τον ποταμό Ερύμανθο και τον Ηλειακό Λάδωνα, ο οποίος έχει τη θέση του στους μύθους του Ηρακλή, αφού εκεί λέγεται ότι κατάφερε να αιχμαλωτίσει τον Ερυμάνθιο κάπρο. Εδώ, επίσης, λέει ο μύθος, ζούσε ο Κένταυρος Φόλος (ο μοναδικός συμπαθής κένταυρος μαζί με τον Χείρωνα), ο οποίος σκοτώθηκε κατά λάθος από τα δηλητηριασμένα βέλη του φίλου του, Ηρακλή, όταν ο δεύτερος «καθάρισε» τους υπόλοιπους Κενταύρους.
Μύθους ακούς, μα παραμύθι βλέπεις. Σαν άλλη κοκκινοσκουφίτσα παίρνεις ποδήλατο ή τα πόδια σου
Ο καταρράκτης της Σουφάλας, στη Νεμούτα.
Κι ακολουθείς δασικούς δρόμους και μονοπάτια βαδίζοντας στο πράσινο χορτάρι ή τα πεσμένα φύλλα, όπως κάνουν δεκάδες ποδηλατικοί σύλλογοι και μεμονωμένοι φίλοι του δάσους. Εκτός από το δάσος όμως πλήθος μονοπατιών υπάρχει στην περιοχή με πιο ενδιαφέρον το Μ3 στον ρου του Ερύμανθου, που όμως δεν είναι σηματοδοτημένο και δύσκολα θα ολοκληρώσεις χωρίς βοήθεια. Το Κέντρο Ενημέρωσης δεν λειτουργεί αυτό τον καιρό μα ότι χρειαστείς θα το μάθεις στα χωριά ή από την εθελοντική ομάδα νέων που δραστηριοποιείται στην περιοχή (Νίκος Σιάκκουλης, τηλ.: 6978400540).
«Ο καθαρότερος όλων»
Τρία χωριά έχουν το προνόμιο να βρίσκονται μέσα στο δάσος, μα η Φολόη έχει και το όνομα! Τα άλλα είναι το Κούμανι και η Νέα Πέρσαινα. Απλά χωριουδάκια με φιλόξενους ανθρώπους και μερικά ιδιαίτερα αξιοθέατα που αξίζει να αναζητήσεις. Φτάσε ως τη Νεράιδα, που κέρδισε επάξια το όνομά της καθώς βρίσκεται πλάι στην απίθανη ρεματιά του Ενιππέα (αν και η τοπική παράδοση αναφέρεται στη νεαρή Αύρα, που αυτοκτόνησε για να γλιτώσει από τον έρωτα του αγά του Λάλα). Εκεί, αντί για το στοιχειό της Αύρας θα δεις τον αναστηλωμένο μπαρουτόμυλο του Ψαρού, που συμμετείχε στον Αγώνα του 1821 σε… είδος μαζί με τους θρυλικούς μπαρουτόμυλους της Δημητσάνας.
Αναζήτησε οπωσδήποτε και το χωριό Αντρώνι όχι μόνο για να υποστηρίξεις την προσπάθεια των ντόπιων να αναπλάσουν το χωριό τους χρησιμοποιώντας σε σπίτια και δρόμους αποκλειστικά πέτρα αλλά και για τον ναό των Αγίων Αναργύρων μέσα στον οποίο τοιχογραφείται ο σπάνιος Αγιος Χριστόφορος με κεφάλι σκύλου (ο Αγιος Σκύλος όπως επίσης αναφέρεται). Ωραία η ατμόσφαιρα στον μικρό Δούκα, ακόμη ωραιότερη στο χωριό – φάντασμα της παλιάς Πέρσαινας που εγκαταλείφθηκε μετά τους σεισμούς του 1965 και μια ιδιαιτερότητα στις Μηλιές: οι αθυρόστομοι διάλογοι των κατοίκων!
Στην άλλη πλευρά του κεντρικού δρόμου τώρα, στην επικράτεια του Ερύμανθου, του καθαρότερου των όλων όπως ανέφερε ο Παυσανίας, βρίσκονται τα χωριά Αχλαδινή και Νεμούτα. Στη πρώτη θα πας για το πέτρινο γεφύρι που στεφανώνει τον Ερύμανθο, το σύνορο με την Αρκαδία, ενώ στην δεύτερη θα πρέπει να αφιερώσεις λίγο περισσότερο χρόνο.
Είκοσι επτά καταρράκτες ζώνουν το χωριό – έκπληξη κι αμέτρητες παλιές βρύσες το περικυκλώνουν. Η ρεματιά του Χαρατσαρίου, εκείνη του Αμπουλα και ο μεγάλος Ερύμανθος κλέβουν όλες τις εντυπώσεις καθώς εκεί βρίσκονται οι περίφημοι καταρράκτες. Ανάλογα τον χρόνο που διαθέτεις, θα απολαύσεις υπέροχα περπατήματα με τη βοήθεια των νέων του χωριού που αναδεικνύουν τον τόπο τους (βλ. Νίκο Σιάκκουλη παραπάνω), ενώ πολύ εύκολα θα βρεις μόνος σου τον εντυπωσιακό Ερύμανθο και θα βρεις δύο από τους εντυπωσιακότερους καταρράκτες.
Κατηφόρισε έως το ποτάμι και τη σιδερένια γέφυρα κι αμέσως στρίψε αριστερά στον χωματόδρομο. Το δεξί παρακλάδι θα σε φέρει μπρος στον καταρράκτη της Σουφάλας ενώ το αριστερό στην όχθη όπου με λίγο περπάτημα θα εντοπίσεις απέναντι εκείνον του Αΐ Γιάννη. Το περιβάλλον του Ερύμανθου είναι μαγευτικό και όπως θα καταλάβεις, το καλοκαίρι δεν θα είσαι μόνος!
Ολη αυτή η ωραιότατη βόλτα στην περιοχή της Φολόης και η διαδρομή προς τα βουνά της Δίβρης πια, που απογειώνει τη θέα, σε φέρνει σε μια καταπληκτική τοποθεσία που σε κάνει να ξεχνάς πού βρίσκεται (όχι ότι συνειδητοποιούσες τόσες ώρες…). Εκεί εμφανίζεται η Λάμπεια (παλιά Δίβρη) κοντά στα όρια Ηλείας – Αχαΐας – Αρκαδίας. Κτισμένη στα 900 υψόμετρο, στον 111 Πατρών – Τρίπολης, έχει όλα εκείνα τα συστατικά που κάνουν ένα χωριό να ξεχωρίζει: ονομαστό ελατόδασος, πέτρινα σπίτια, βουνά, νερά, κάνα δυο ξενώνες και μερικά ταβερνάκια που φημίζονται για τα κρεατικά και τα τυροκομικά τους.
Η ιστορική κωμόπολη πάντοτε σε ακμή και με δράση στον απελευθερωτικό αγώνα, πατρίδα των πολιτικών Στεφανόπουλου, Πετραλιά, Παναγούλη και Ζαφειρόπουλου, απλώνεται σε 7 μαχαλάδες μέσα στους οποίους λέγεται ότι κρύβονται 40 πηγές με νερό κρύσταλλο και 52 εκκλησίες! Δύσκολο να επιβεβαιώσεις τον αριθμό, όσες θα δεις όμως είναι τουλάχιστον όμορφες και αποτελούν μια καλή εισαγωγή πριν από την επίσκεψη στο ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Χρυσοπηγής ή Ανω Μονή Δίβρης που κατοικείται από έναν μοναχό και θεωρείται ότι λειτούργησε κρυφό σχολειό.
Κάτω από το χωριό βρίσκεται και η Κάτω Μονή Δίβρης μέσα στην οποία διατηρείται επίσης τοιχογραφία του Αγίου Χριστοφόρου του Κυνοκέφαλου! Παρότι επικρατεί η άποψη πως ο άγιος με το κεφάλι σκύλου προέρχεται από το έθνος των Σκυλοκεφάλων που αναφέρεται από τον Ησίοδο και τον Ηρόδοτο, οι ντόπιοι (κυρίως του Αντρωνιού) ως κτηνοτρόφοι και βοσκοί αρέσκονται στην εκδοχή που θέλει στην περιοχή σκυλοτροφείο κυνηγόσκυλων και τσοπανόσκυλων!
Οπως και να έχει, πολύ πριν ο άγιος γίνει προστάτης των οδηγών, ήταν όπως λένε των χωραφιών, ενώ για τους καθολικούς των οδοιπόρων. Οδοιπόρος κι εσύ, κι αν είσαι και φιλόζωος; Βρήκες τον άγιό σου!
